سیمره، سوییس ایران است(۱)/ علی دهباشی

سه‌شنبه هشتم فروردین

با کلماتی محدود و الکن در قالب «تلگرامی» بخشی از یادداشتهای سفر به ایلام را در اینجا که شهرت کانال بخارا را دارد می‌آورم.

سرانجام پس از مدتها سفر به «دره‌شهر» یا «سیمره» ممکن شد. با هواپیمایی آسمان که طیاره فوکری را به این مسیر اختصاص داده فاصله تهران تا فرودگاه ایلام را یکساعته طی کردیم. گفتند که اگر باد موافق بوزد به پنجاه دقیقه هم پرواز انجام می‌شود.

در فرودگاه ایلام دوستانم دکتر مردان زندی، حسن الهامی و محمد محمدشاهی به استقبال آمده بودند. در طی راه ایلام به دره‌شهر که یک ساعت و نیم طول کشید (125 کیلومتر) از هر دری صحبت شد. دکتر زندی حقوق‌دان است و حسن الهامی آموزگار ادبیات و محمدشاهی فارغ‌التحصیل مهندسی صنایع که بسیار برای این سفر این در و آن در زد. در راه از جمله صحبت شد که از وقتی که خبر جلسه فردا (چهارشنبه) را اعلام کردند عده‌ایی از شهرهای اطراف هم قصد شرکت در این مجلس را دارند. در هر حال برای من فرصت خوبی است تا با شاعران و نویسندگان این منطقه کهن که تاریخی چند هزار ساله دارد آشنا شوم.

اما چند نکته کوتاه درباره «دره‌شهر» یا «سیمره»: دکتر زندی در راه به ایلام می‌گفت در تقسیم‌بندی سال 1354 این منطقه را از لرستان جدا کردند و به استان ایلام تعلق گرفت. اهالی ایلام بیشتر کردنشین هستند و معلوم نیست به چه جهتی (البته این‌ها دیگر حرف وسخن من است) در سال 54 این بخش لرنشین دره شهر یا «سیمره» را از لرستان جدا کردند. امشب که استاد خوشنویسی عبدالحمید هاشمی را دیدم می‌گفت: ما «دره‌شهری»ها را سالها «لرستان پشت کوه» می‌شناختند. از این قضایا که بگذریم استان ایلام کلا 560 هزار نفر جمعیت دارد که شامل شهرستانهای: ایوان ـ سیروان ـ شیروان ـ چرداول ـ هیلان ـ ملکشاهی ـ مهران ـ دهلران ـ آبدانان و دره‌شهر (سیمره) می‌شود. «دره‌شهر» با روستاهایش 65 هزار نفر جمعیت دارد. رودخانه سیمره مرز طبیعی و جغرافیایی بین لرستان و ایلام محسوب می‌شود. سرچشمه این رودخانه چهارصد و هفده کیلومتری!! از به هم آمیختن رود گاماسیاب که از کوه گرین مابین الشتر در لرستان و نهاوند در استان همدان و رود قره‌سو که از الوند همدان سرچشمه می‌گیرد و یک گذر طولانی (417 کیلومتری) به کرخه در خوزستان می‌رسد. و این رودخانه در طی دورانها یا بهتر است بگویم هزاره‌ها منشاء بسیاری از شهرنشینی‌های متمدن بوده است که شرحش اینجا نیست. اما شهر «ماداکتو» که در دامنه کوهی کنار سیمره قرار دارد و در تاریک‌روشن هوا با دکتر زندی و همراهان رفتیم به اصطلاح باستان‌شناسی کنیم داستانی دارد که بسیار جذاب و خواندنی است. خرابه‌های این شهر تا حدودی توسط میراث فرهنگی محافظت شده است. اما بقایای این شهر که حدود 645 پیش از میلاد شاه ایلام به پایتختی خود برگزید در معرض اضمحلال است.

عیلامیان بر ساحل رودخانه سیمره این شهر «ماداکتو» را برپا ساختند و استحکاماتی که در آنچه که ما دیدیم از جمله سیستم فاضلاب و نکات شهرسازی که مایه اعجاب است. در عکسهایی که برداشتم بخش ناچیزی را ملاحظه خواهید کرد. خانم سیما سلطانی که خبر سفر به ایلام را خوانده بود تصویری از «ماداکتو» را که در بریتیش میوزیوم نگهداری می‌شود برایم فرستاد. در این تصویر آشوری‌های فاتح شهر در سال 653 پیش از میلاد را می‌بینیم. یک دسته خنیاگر که مجسمه‌های خدایان عیلامی را در دست دارند در حالی که نوازندگان می‌نوازند در کنار کرخه حرکت می‌کنند و رودخانه سراسر اجساد سربازان کشتهشده است و… (شرح مفصل را می‌توانید در تاریخ عیلام نوشته آمیه، ترجمه دکتر شیرین بیانی بخوانید.) فردا گزارش دیدار از پل گاومیشان . تنگه بهرام چوبین. اتشکده دوره ساسانی و…‌.را برایتان گزارش می کنم.