زندگی ایرانیان به روایت اینگه موراث / محمودرضا بهمن پور
كتاب عكس ايران گزيدة عكسهاي اينگه موراث براي نخستين بار در سال 2009 توسط انتشارات steidl در قطع رحلي بزرگ و در 304 صفحه به زبان انگليسي منتشر گرديده است. عكاس كتاب خانم اينگه موراث متولد 1923 در استرالياست كه در زمان كار حرفهاي عكاسي با آژانس مگنوم آشنا ميشود. در سال 1956 به سفارش كارتيه برسون سفرهايي به كشورهاي خاورميانه براي تهيه عكس انجام ميدهد. عكاس در سفر به ايران عكسهايي از تهران و حاشيههاي آن، شهر ري، كرج، رشت و بندرپهلوي، چالوس، يزد، اصفهان، شيراز، آبادان، آقاجري تهيه كرده است. موراث علاوه بر ايران به كشورهاي ديگري در منطقة خاورميانه مثل عربستان سعودي، اردن، لبنان، سوريه و عراق سفر كرده و عكس و مطلب نيز دربارة آنها تهيه كرده است. اين كتاب دربردارندة عكسهايي از ايران از سال 1956 تا 1959 است و با توضيحات مونيكا فابر و آذر نفيسي دربارة روش اينگه مقدمة جان ژاكوب همراه است.
موراث در سال 2002 ميلادي درگذشت و مجموعه عكسهاي گرانبهاي او را بنيادي در اختيار محققان و پژوهشگران قرار داده است.
عكسهاي موراث نشانگر دقت و توجه او به جنبههاي عمومي و فرهنگ ايراني است. معماري، برخلاف آثار بسياري ديگر از عكاسان، در حد پسزمينه براي او اهميت دارد. زندگي اجتماعي، آداب و رسوم و پوشش مهمترين نقطه توجه عكاس است. عكسهاي موراث در مرحلهاي از شكلگيري زندگي شهرنشيني ايرانيان در مسير توسعه تصويري آشنا به ذهن ميآورد. شباهتهاي ناگزيري از ديروز با امروز ايران در اين تصاوير ديده ميشود. شايد اين شباهتها به دليل حضور سنتهاي فرهنگي متداومي باشد كه تا امروز نيز در زندگي ايرانيان جاري است. موراث در مدت اقامت در ايران سفارشهاي عكاسي براي كمپاني پپسيكولا و شركت نفت آبادان انجام داده است. اين عكسها جلوهاي متمايز به تصاوير كتاب داده است.
آشناترين نماد و فرهنگ آمريكايي حضور پپسيكولاست. اين نوشابة آمريكايي در دهة توسعه مدرنيزم و پس از كودتاي آمريكايي عليه مصدق در ايران تبليغ و عرضه ميشده است و به همين صورت در مركز نگاه موراث قرار گرفته است و ميتوان گفت تضاد سنت و مدرنيزم در سادهترين مظاهر زندگي روزانه در عكسهاي او تصوير شده است. بهويژه عكسهاي او از منطقة نفتخيز آبادان كه جلوهاي متفاوت از ساير عكسها را نشان ميدهد و در آنها، به واسطة آمدن آمريكاييها در جنوب و، نفت، چهرهاي ديگر از ايران ديده ميشود. در كتاب ايران دو عنصر كار و زندگي به عنوان محوريترين عناصر تصوير جامعه ايراني شناسانده شده. اين كتاب شيوة سخت زندگي ايرانيان را در پنج دهة پيش نشان ميدهد، اما در كنار آن نشاط و زندگي ساده و متنوع آدمهايي را نيز تصوير ميكند كه با تفاوتهاي فرهنگي و انديشهاي در كنار هم زيست ميكند و مجموعة آنها در كنار هم تصويري جذاب را نمايان ميسازد؛ فضايي نوستالژيك كه براي بينندة امروزي تازه است.
بخارا 74، بهمن و اسفند 1388