شب جیرفت
هشتصد و چهل و چهارمین شب از شبهای بخارا اختصاص یافته به شب جیرفت که در ساعت شش بعد از ظهر شنبه ۲۷ اردیبهشت ۱۴۰۴ در سالن همایش موزه ملی ایران برگزار می‌شود.
در این مراسم سخنرانان: سید محمد بهشتی، جلیل گلشن، محمدابراهیم زارعی، جبرئیل نوکنده، حمیده چوبک، محمدرضا میری و سیدمنصور سیدسجادی درباره چگونگی تاریخ و پژوهش‌های جیرفت‌شناسی سخنرانی خواهند کرد. همچنین فیلم مستند «جیرفت، تمدن گمشده» به کارگردانی پژمان مظاهری‌پور به نمایش در می‌آید.
کشفیات تمدن حوزه هلیل رود در دشت جیرفت باعث ایجاد تغییرات شگفت‌انگیزی در تاریخ باستان‌شناسی خاورمیانه شد. این کشفیات همراه با کاوشهای شهر سوخته باعث شد تا فرضیات جدیدی درباره چرایی و چگونگی دوران آغاز شهرنشینی پیش کشیده شود و صرف نظر از اثبات یا انکار این فرضیات، نفس وجود چنین تمدنهایی در جنوب شرقی ایران خط بطلانی بر روی نظریات برخی از محققان که فلات ایران را تنها یک دالان ارتباطی بین شرق و غرب می‌انگاشتند کشید و نشان داد فلات ایران در هزاره سوم پیش از میلاد خود یک منطقه غنی و از نظر فرهنگی و تمدنی مستقل و نه وابسته به میان‌رودان بوده است. اهمیت این کشفیات تا جایی رسیده است که امروزه دیگر اصطلاحاتی چون «سبک بین فرهنگی»، «ماورای – ایلامی یا ایلام بیرونی و خارجی» را باید به فراموشی سپرد و باید از این سبک خاص هنری/ صنعتی که دامنه آن از فلات ایران تا جزایر و بنادر خلیج فارس و شبه‌جزیره عربستان کشیده شده است با نام فرهنگ یا سبک هلیل رود/ جیرفت نام برد.
تا پیش از این نظریه‌ها و گمانه‌زنی‌های زیادی در مورد اشیاء یافت‌شده در محوطه‌های جنوب شرقی ایران و اشیاء مشابه در سایر سرزمینهای پیرامونی ایران مطرح شده بود، اما پیدایش ناگهانی این گروه از اشیاء گرانبها در دشت جیرفت و توجه به این نکته که برخلاف نظریات برخی از پژوهشگران، فلات ایران در هزاره سوم پیش از میلاد خود یک منطقه غنی و از نظر فرهنگی و تمدنی مستقل و نه وابسته به میان‌رودان بوده، امکان بررسی‌های بیشتر و ارائه نظریات صحیح‌تری در رابطه با این گونه آثار را فراهم آورد.
کشفیات جیرفت باعث شد تا پژوهشگران برخی از مسائلی که برای دهه‌ها مبنای مطالعات باستان‌شناسی خاورمیانه بوده و قطعی پنداشته می‌شده را زیر سوال ببرند. در واقع و چون در دو سده اخیر و آغاز مطالعات جدید باستان‌شناسی، همواره سرزمینهای میان دو رود دجله و فرات مهد و گهواره تمدن شناخته می‌شده و البته بخشهایی از این نظریه صحیح می‌باشد، به تقویت این باور انجامیده که «تاریخ از سومر آغاز می‌شود» زیرا اولین کتیبه‌ها در اینجا ظاهر شده‌اند. اگرچه اختراع خط و کتابت نقطه گسست بین دوره‌های پیش از تاریخ و آغاز تاریخی است، اما امروزه به لطف فناوری‌های علمی جدید اطلاعات و آگاهی‌های نسبتا کامل تاریخی، جغرافیایی و زمانی متعددی بدست آمده که در برخی موارد متناقض با این نظریه می‌باشد.
سیل فاجعه‌باری که در پایان دهه ۷۰ خورشیدی و پس از سالها خشکسالی در دشت جیرفت رخ داد منجر به تخریبهای وسیعی شد، و با جا به جا شدن لایه‌های رسوبی چند هزار ساله گورهایی در عمقهایی ۳ تا ۵ متر ظاهر شدند و اشیاء بی‌نظیری مربوط به یک تمدن ناشناخته و یا کم‌شناخته شده هزاره سوم پ.م. از زیر خاک بیرون آمد و به تاراج رفت. داستان این چپاول و کوششهای بعدی در دادگاه‌های اروپایی جهت استرداد بخشی از این اشیاء در انتشارات گوناگونی آمده است. با توجه به اهمیت این یافته‌ها و جهت جلوگیری از تداوم فاجعه غارت و تخریب آثار این دشت، گروهی از کارشناسان و باستانشناسان تحت رهبری یکی از برجسته‌ترین باستانشناسان ایرانی، دکتر یوسف مجیدزاده، به مدت ۶ فصل، کاوش در تپه‌های این دشت را دنبال کرد و مجموعه‌ای از مقالات علمی مرتبط با این کاوشها را در نشریات معتبر ایرانی و غیر ایرانی منتشر کردند. متاسفانه این کاوشها در میانه سال ۱۳۸۶ متوقف شد. وقفه ایجاد شده در تداوم کارهای پژوهشی صدمات جبران‌ناپذیری را به محوطه‌های دشت جیرفت وارد کردند تا بالاخره و در سال ۱۴۰۲ و پس از ۱۶ سال وقفه، مجددا کار کاوش و پژوهش در تپه‌های کنار صندل جیرفت آغاز شد.
نشانی: خیابان امام خمینی، خیابان سی تیر، خیابان پروفسور رولن، سالن همایش موزه ملی ایران