عصر سه شنبه های بخارا
به مناسبت انتشار کتاب «خارپشت و روباه» (در باب نگاه تولستوی به تاریخ) نوشتۀ آیزا برلین و با ترجمۀ نجف دریابندری که از سوی نشر بایگانی منتشر شده است، بیست و سومین نشست از سلسله جلسات عصر سهشنبههای مجله بخارا به نقد و بررسی این کتاب اختصاص یافته است. این نشست در ساعت پنج بعدازظهر سهشنبه شانزدهم مردادماه ۱۴۰۳ با سخنرانی استاد مصطفی ملکیان در مرکز مطالعات خاورمیانه برگزار میشود.
آیزا برلین در آغاز فصل اول کتاب «خارپشت و روباه» مینویسد: «در میان پارههای پراکندۀ اشعار آرخیلوخوس، شاعر یونانی، سطری هست که میگوید: «روباه بسیار چیزها میداند، اما خارپشت یک چیز بزرگ میداند.» دانشمندان دربارۀ تعبیر روشن این کلمات تاریک اختلاف دارند، و شاید معنای این سطر جز این نباشد که روباه با همۀ حیلههایش در برابر یگانه دفاع خارپشت شکست میخورد. اما اگر این جمله را به طور مجازی تعبیر کنیم، میتوان معنایی از آن بیرون کشید که یکی از عمیقترین تفاوتهای نویسندگان و متفکران و شاید هم افراد بشر را به طور کلی نشان دهد…»
به گفتۀ هنری هاردی، ویراستار انگلیسی: «این کتاب کوتاه یکی از معروفترین و ستایششدهترین آثار آیزا برلین است… اول بار که منتشر شد، با شور و علاقه بررسیاش کردند و موضوع عمدۀ نقدهای ادبی شد. تمایز برلین میان خارپشتِ وحدتگرا و روباه کثرتگرا، همانند ستایشش از عبارت کانت: «الوار خمیدۀ انسانیت»، در واژگان فرهنگ مدرن وارد شد. در گفتار، آثار چاپی و فضای مجازی چندان مکرّر به آن استناد کردهاند که این تمایز خود حیاتی مستقل یافته که قابل ردگیری نیست…»
به گفتۀ ناشر کتاب، چاپ پیشین ترجمۀ زندهیاد نجف دریابندری از این نوشتۀ پرآوازۀ آیزا برلین بر اساس متنی بود که در سال ۱۹۷۸ ذیل کتاب «متفکران روس» گردآوری و منتشر شد. بازنشر این ترجمه اکنون به انضمام بخشهایی است که در ویراست دوم اثر (در قالب کتابی مستقل، در سال ۲۰۱۳) بدان افزوده شده است.
مرکز مطالعات خاورمیانه: بلوار کشاورز، خیابان نادری (نرسیده به خیابان ایتالیا)، پلاک ۶