سیمره سویس ایران است(۲)/ علی دهباشی

سپیده زده و صدای انواع پرندگان را به وضوح می شنوم. دیشب قبل از خواب که مروری می کردم به دانسته های خود  در باب این منطقه کهن و باستانی،  مطلبی از استاد زنده یاد ایرج افشار در ذهنم تداعی شد. (مگر ممکن است شما به ایران و تاریخ و فرهنگش فکر کنی و نکته ای و یادی از استاد افشار به میان نیاید) بله در سلسله مقالات ایشان در بخارا ” تازه ها و پاره های ایرانشناسی” که بیش از هزار پاره آن به قلم ایشان در بخارا آمده، حکایت از سه سفر ایشان به این منتطقه هست. یک سفر همراه با پروفسور ریچارد فرای . دکتر شفعیی کدکنی . دکتر منوچهر ستوده ( یار و پای سفرهای افشار در طول شصت سال)، دکتر تورج دریایی و بهرام افشار به این منطقه آمده بودند .(ارش افشار متولی گنجینه پژوهشی ایرج افشار اگر این یادداشتها را می بیند عکس های سفر مورد بحث را بفرستد تا باز چاپ کنیم) اما نکته ای که می‎خواستم به ان اشاره کنم این است که در یادداشتهای استاد افشار ضمن نکات عدیده‎ای که در باب تاریخ و فرهنگ دیرین این منطقه آمده اشاره فرمودند (نقل به مضمون تا به تهران برسم و از آرشیو بخارا نقل کنم) .می نویسند: ” در فاصله بین کبیر کوه (یکی از رشته کوه های زاگرس) تا رودخانه سیمره یکی از بهترین زیستگاهای بشری شکل گرفته است.  و در همین سفر یکی از جوانان دره شهر از قول دکتر ستوده نقل می کرد که ایشان معتقد بودند “کبیر کوه” و ” رودخانه سیمره ” برای این منطقه تا خوزستان  دست مایه شکل‎گیری یکی از کهن‎ترین جریان فرهنگی بوده است. (دوستان آماده شدند که برویم به تنگه بهرام چوبین و چهار طاقی آتشکده ساسانی .و فعلا خدا نگهدار.)

عکسهایی را که ملاحظه می کنید به لطف آرش افشار از گنجینه پژوهشی ایرج افشار به ما رسید . مربوط به همان سفر مورد بحث است. 

این سه عکس از آرشیو منوچهر تتری به کانال بخارا رسید .مربوط به زمانی است که سیزدهمین دوره جایزه موقوفات دکتر محمود افشار به پروفسور ریچارد فرای تعلق گرفت  . یادم است که جلسه را من به اشاره استاد افشار اداره می‎کردم و مراسم در باغ موقوفات برپا شده بود و دیگر بابک افشار در میان ما نبود و پروفسور فرای خطابه خود را با گرامی‎داشت یاد و خاطره بابک افشار آغاز کرد. خرداد 1383بود . ایرج افشار در فردای بعد از مراسم، این سفر به کرمانشاه  ایلام و دره شهر و سیمره و  لرستان را با اتوموبیل پاترول معروف خودش به راه انداخت. در عکس دکتر شفیعی را می بینید به همراه پروفسور فرای و آقای افشار ودوست هنرمند ما منوچهر تتری که شب را در منزل ایشان در دره شهر روستای شیخ مکان گذراندند.

دیدار از ” تنگه بهرام چوبین “

این قلعه در ده کیلو متری  ” دره شهر ” واقع شده است. بنا بر نظر باستان‎شناسان داخلی و خارجی  این قلعه مربوط به دوره ساسانی است . و سال‎ها محل زندگی بهرام چوبین، سردار ساسانی، و اردویش بوده . بخشی از قلعه بر ستیغ کوه بلند  ساخته شده که شامل یک ورودی و تالارهاست. یک قلعه شاه‎نشین دارد و حوضچه‎های کنده‎کاری شده آب که با پله های سنگی کنده کاری شده ساخته شده است. گفته شده مصالحی که در کار ساختن این قلعه به کار رفته شامل سنگ کچ نیم کوب و سنگ‎های عظیم است.

” پل گاومیشان ” در شرق  ” دره شهر” واقع است. دقیقاُ در مرز طبیعی و استانی ایلام و لرستان واقع شده است. دکتر ایرج زینی‎وند با اطلاعات مبسوطی که درباره مسایل زمین‎شناسی داشت، مطالبی را درباره کوه‎های زاگرس و روند تاریخی رودخانه سیمره بیان کرد که در این مجال تلگرامی نمی‎گنجد. خلاصه این که ” پل گاو میشان بر روی رودخانه سیمره واقع شده و مربوط به دوره ساسانی است. طول این پل  178متر و عرض گذر سطح ان بیش از هشت متر است. هنوز پس از گذشت قرن‎ها، این پل همچنان پایه‎های استوارش با اقتدار ایستاده و نمی‎دانم به چه توجیهی باز سازی نمی‎شود تا از فرسایش ان جلوگیری شود.