از طهران تا تهران ، با نمایش فیلم مستند « چنارستان»
« از طهران تا تهران» عنوان صد و هشتاد و هفتمین شب از شبهای مجله بخارا بود که با همکاری بنیاد فرهنگی اجتماعی ملت، دایره العمارف بزرگ اسلامی، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار و گنجینه پژوهشی ایرج افشار عصر شنبه 11 بهمن 1393 در محل کانون زبان فارسی برگزار شد.
علی دهباشی ضمن خوش آمدگویی به حاضران، چنین یادآور شد : ” امشب سعی کردهایم که خیلی فشرده به گوشه هایی از تاریخ تهران بپردازیم و بدیهی است که در این فرصت کوتاه مجال بررسی همه جانبه در اختیار ما نخواهد بود.
در کتب جغرافیایی تهران ، بین قصران جنوبی و ری ، جایی است که تهران را مشخص کردهاند و در سندی که مورخ آن روزگار، یعنی در سال 599 قمری، مرتضی راوندی ضمن روایت حوادث 561 قمری مینویسد: ارسلان از لشگرگاه حرکت فرمود و به بالای تهران فرود آمد . این گونه حوادث است که کم کم نام تهران در زبانها میافتد و تهران دوران ایلخانیان و تیموریان را طی میکند تا به زمان صفویان میرسد و مورد توجه شاه تهماسب اول صفوی قرار میگیرد که به امر او در اطراف تهران بارویی با یکصد و چهارده برج کشیده میشود. و تهران به صورت شهرکی درمیآید که در مسیر بزرگ شدن قرار میگیرد. این شهرک عهد صفویه و زندیه را با شهرت بسیار پشت سر میگذارد تا به وسیله نخستین پادشاه قاجار، آقا محمدخان ، به سال 1212 قمری پایتخت ایران میشود. تهران با گذراندن وقایع مشروطیت به دست سرسلسله حکومت پهلوی، رضا شاه میرسد و در زمان او بود که در سال 1309 اراضی خندقهای اطراف دروازه های تهران به تهران ضمیمه شد و وسعت گرفت و این گسترش آن چنان ادامه یافت که همچون بختکی بر روی باغها و فضاهای طبیعی اطراف شهر پنجه انداخت و کار به جایی رسید که امروز با فاجعه ای به نام تهران روبرو هستیم.”
دکتر ناصر تکمیل همایون اولین سخنران این شب بود که از محله « اودلاجان» سخن گفت:
” پژوهش من به پنج محله در تهران میپردازد که اودلاجان یا عودلاجان یکی از آنهاست و کتابی هم برای آن منتشر کرده ام. و بقیه این محلات نیز به صورت کتابی کوچک توسط دفتر پژوهشهای فرهنگی منتشر و در اختیار علاقمندان قرار خواهد گرفت.
محله اودلاجان بخش کوچکی از روستای تاریخی تهران است. اما نام و نشان روستای طهران بر پایه پژوهشهای دقیقی که برای نخستین بار در فارسنامۀ ابن بلخی در سال 510 قمری مشخص شده . آن جا که آمده است « همه میوههای آن جا به غایت نیکوست، خاصه انارکی مانند انار طهرانی است.
درباره روستای طهران یا تهران ، مرحوم دکتر حسین کریمان از قول یاقوت حموی آورده است: « طهران از دیههای ری است و میان آن دو فاصله به مقدار یک فرسنگ است . »
شهر تهران در سال 961 قمری به دستور شاه تهماسب صفوی در محیطی دارای 600 گام بنا گردید و از چهار سو دارای چهار دروازه شد :