از طهران تا تهران ، با نمایش فیلم مستند « چنارستان»

tehran EMAIL

« از طهران تا تهران» عنوان صد و هشتاد و هفتمین شب از شبهای مجله بخارا بود که با همکاری بنیاد فرهنگی اجتماعی ملت، دایره العمارف بزرگ اسلامی، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار و گنجینه پژوهشی ایرج افشار عصر شنبه 11 بهمن 1393 در محل کانون زبان فارسی برگزار شد.

علی دهباشی ضمن خوش آمدگویی به حاضران، چنین یادآور شد : ” امشب سعی کرده‎ایم که خیلی فشرده به گوشه‏ هایی از تاریخ تهران بپردازیم و بدیهی است که در این فرصت کوتاه مجال بررسی همه جانبه در اختیار ما نخواهد بود.

علی دهباشی ـ عکس از ژاله ستار
علی دهباشی ـ عکس از ژاله ستار

در کتب جغرافیایی تهران ، بین قصران جنوبی و ری ، جایی است که تهران را مشخص کرده‎اند و در سندی که مورخ آن روزگار، یعنی در سال 599 قمری، مرتضی راوندی ضمن روایت حوادث 561 قمری می‎نویسد: ارسلان از لشگرگاه حرکت فرمود و به بالای تهران فرود آمد . این گونه حوادث است که کم کم نام تهران در زبان‏ها می‏‎افتد و تهران دوران ایلخانیان و تیموریان را طی می‎کند تا به زمان صفویان می‎رسد و مورد توجه شاه تهماسب اول صفوی قرار می‎گیرد که به امر او در اطراف تهران بارویی با یکصد و چهارده برج کشیده می‎شود. و تهران به صورت شهرکی درمی‎آید که در مسیر بزرگ شدن قرار می‏گیرد. این شهرک عهد صفویه و زندیه را با شهرت بسیار پشت سر می‏گذارد تا به وسیله نخستین پادشاه قاجار، آقا محمدخان ، به سال 1212 قمری پایتخت ایران می‏شود. تهران با گذراندن وقایع مشروطیت به دست سرسلسله حکومت پهلوی، رضا شاه می‏رسد و در زمان او بود که در سال 1309 اراضی خندق‎های اطراف دروازه‏ های تهران به تهران ضمیمه شد و وسعت گرفت و این گسترش آن چنان ادامه یافت که همچون بختکی بر روی باغ‏ها و فضاهای طبیعی اطراف شهر پنجه انداخت و کار به جایی رسید که امروز با فاجعه‏ ای به نام تهران روبرو هستیم.”

دکتر ناصر تکمیل همایون اولین سخنران این شب بود که از محله « اودلاجان» سخن گفت:

” پژوهش من به پنج محله در تهران می‎پردازد که اودلاجان یا عودلاجان یکی از آنهاست و کتابی هم برای آن منتشر کرده ‏ام. و بقیه این محلات نیز به صورت کتابی کوچک توسط دفتر پژوهش‎های فرهنگی منتشر و در اختیار علاقمندان قرار خواهد گرفت.

محله اودلاجان بخش کوچکی از روستای تاریخی تهران است. اما نام و نشان روستای طهران بر پایه پژوهش‎های دقیقی که برای نخستین بار در فارسنامۀ ابن بلخی در سال 510 قمری مشخص شده . آن جا که آمده است « همه میوه‎های آن جا به غایت نیکوست، خاصه انارکی مانند انار طهرانی است.

درباره روستای طهران یا تهران ، مرحوم دکتر حسین کریمان از قول یاقوت حموی آورده است: « طهران از دیه‎های ری است و میان آن دو فاصله به مقدار یک فرسنگ است . »

دکتر ناصر تکمیل همایون ـ عکس از متین خاکپور
دکتر ناصر تکمیل همایون ـ عکس از متین خاکپور

شهر تهران در سال 961 قمری به دستور شاه تهماسب صفوی در محیطی دارای 600 گام بنا گردید و از چهار سو دارای چهار دروازه شد :