شب توشی هیکو ایزوتسو ، اسلامشناس برجسته ژاپنی ، برگزار شد
شب توشی هیکو ایزوتسو صد و نود و دومین شب مجله بخارا بود که با همکاری بنیاد فرهنگی ملت، دایره العمارف بزرگ اسلامی ، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار و گنجینه پژوهشی ایرج افشار ، عصر سه شنبه 12 اسفند ماه 1393 در کانون زبان فارسی برگزار شد.
علی دهباشی در ابتدای این بزرگداشت از پروفسور شین نوموتو برای پذیرش دعوت به منظور سخنرانی در شب توشی هیکو ایزوتسو و نیز از یوشیهیرو ناکایاما، رایزن فرهنگی سفارت ژاپن در ایران برای شرکت در این نشست سپاسگزاری کرد و چنین ادامه داد: ” در اینجا فرصتی است تا از بخش فرهنگی سفارت ایران در ژاپن و به ویژه خانم پیمان هستهای تشکر کنم که ما را در جریان سفر پروفسور شین نوموتو به ایران قرار دادند و ما توانستیم از ایشان برای حضور و سخنرانی در این جلسه دعوت کنیم. و همین طور از خانم ایزوتسو تشکر میکنم که عکس منتشر نشدهای را از پروفسور در اختیار ما گذاشتند تا از آن برای پوستر امشب استفاده کنیم.
اما آشنایی من با زندهیاد ایزوتسو از مطالعه متن ترجمه سخنرانی ایشان در کنفرانس « اندیشه غربی و گفتگوی تمدنها» بود که در واقع کنفرانسی بود که از بیستم تا 29 اکتبر 1977 در تهران به ریاست دکتر داریوش شایگان در مرکز ایرانی مطالعه فرهنگها برگزار شد. این کنفرانس در نوع خود بینظیر بود و تا به امروز چنین کنفرانسی با چنین درجۀ علمی تکرار نشد. علاوه بر ایزوتسو ، هانری کربن، کریستیان ژامبه، ژان گِرن ، فیلیپ نِمو، ژان لویی وی یار مارون، روژه گارودی و از ایران دکتر احسان نراقی، اسدالله سورن ملکیان شیروانی، دکتر فلاطوری، دکتر حسین ضیایی و رضا علوی شرکت داشتند.
زندهیاد ایزوتسو در آن کنفرانس با عنوان « دیدگاه ذن درباره گفتگو » سخنرانی کرد. از جمله گفتند : « در وضعیت حاضر جهان هیچ فرهنگی نمیتواند در انزوای کامل از فرهنگهای دیگر به سر برد. هیچ کس از مواجهه با مسئله گفتگو میان فرهنگها بطور مستقیم یا دست کم بطور غیرمستقیم نمیتواند برکنار بماند. ساز و کار طبیعی و اجتماعیِ نفس وجود انسان جدید ناگزیر وی را از اثرات عظیم برخورد فرهنگها با یکدیگر آگاه میسازد. در این فضای تنگ فرهنگهای بسیار متنوع و متمایزی شتابان تنه به تنه یکدیگر میکوبند. و گاهی سخت با یکدیگر به ستیزه میپردازند و گاهی به ظاهر به سوی همسانی و یکپارچگی پیش میروند. »
پروفسور ایزوتسو در ادامۀ سخنرانیشان مسئله زبانشناسی در زمینه فرهنگها و ادامه همین مباحث را طی کردند. پس از این سخنرانی ، گفتگوی کوچکی بین ایشان و چند نفر دیگر درمیگیرد که این گفتگو مهم است و در کتاب « انددهیشه غربی و گفت و گوی تمدنها» ترجمه شده . دکتر شایگان که رئیس جلسه بودند این سئوال را از پروفسور ایزوتسو کردند:
« پروفسور ایزوتسو ، من نخست باید از شما به خاطر خطابۀ تحسین انگیز و روشنگرتان تشکر کنم. اگر گفتگو آن چنان چیزی است که شما میگویید، و من یقین دارم که چنان است، پس ما در اینجا با رشتهای طولانی از تک گوییها روبرو هستیم . پرسشی که من میخواهم مطرح کنم تا حدی جنبه فنی دارد. شما از فرایند « ترکیبشکنی» یا تجزیه و نامگذاری بینام سخن گفتید. آیا میتوانیم این را با جنبۀ مثبت منفی الاهیات به صورتی که در اسلام در تنزیه و تشبیه ، یا به صورتی که در هند در مکتب شانکارا به شکل آدهیاسا و آپاوادا ( بر نهادن از ذات وجود) میبینیم مقایسه کنیم؟ اینطور به نطر میرسد که شاید این دو فرایند را که شما از آن به عنوان فرایند ترکیب شکنی و نامگذاری بینام یاد کردید بتوان با معادلهای اسلامی و هندی آنها مقایسه کرد. آیا این فرض من درست است؟