واژگان نامه‎های فرانسوی زبان/ محسن حافظیان

  • واژگان نامههاي فرانسوي زبان
  • نویسنده: ژان پروو (Jean Pruvost)
  • برگردان : مهناز رضایی و خدیجه نادریبنی
  • ناشران: انتشارات مولتی ساژ (کانادا) و نشر گل آفتاب (ایران)، 1389

 

همۀ ما این تجربه را داشته‌ایم که برای یافتن معنی و مفهوم یک واژه یا اصطلاحی به واژگان‌نامه (که به آن فرهنگ و یا لغت‌نامه هم می‌گوییم) مراجعه کنیم. اما شاید کمتر پیش آمده باشد که از نگاه ابزاریِ واژگان‌نامه دور شده و آن‌ را در بوتۀ نقد بگذاریم؛ کارکرد آن را ارزیابی کنیم، تاریخچه‌اش را بررسی نماییم، چاپهای گوناگون آن را با هم مقایسه کنیم و یا گرد‌آورند‌گان و ناشران آن را بهتر بشناسیم و برای شناخت ویژگی‌های واژگان‌نامه به سراغ آن برویم.

 

کتاب یاد شده، همین رویکرد را دربارۀ واژگان‌نامه‌های فرانسوی زبان پی گرفته ‌است. این کتاب با عنوان Les Dictionnaires de la langue française به قلم ژان پروو در سال 2003 در مجموعۀ (?Que sais-je) انتشارات PUF فرانسه به چاپ رسیده است. ژان پروو استاد زبانشناسی دانشگاه سرژی پونتواز (Cergy-Pontoise) و نویسنده واژگان‌نامه‌ها و تکنولوژی جدید در سال 2000 است که جایزۀ زبانشناسی لوگو(Logos) را دریافت نموده است. در این کتاب، وی تاریخی تحلیلی از پیدایی و رشد واژگان‌نامه‌های زبان فرانسه به انجام رسانده است تا هم کارکرد این واژگان‌نامه‌ها را نشان دهد و هم معیارهایی که بنا به آنها واژگان نامه‌ها از هم تمایز می‌یابند. در این کتاب، نویسنده بر آن بوده تا تمامی واژگان ‌نامه‌های زبان فرانسه را از آغاز تا کنون بشناساند و به بیانِ سیر تاریخی و ویژگی‌هایشان بپردازد و آنها را با یکدیگر مقایسه نماید.

photo-68

این کتاب در پنج بخش تدوین شده است: مؤلف در فصل اول کتاب، فراوانی و گوناگونی واژگان‌نامه‌ها را بررسی می‌کند، نخستین واژگان‌نامه و واژگان‌‌نویسان را معرفی می‌نماید و به بررسی اجمالی واژگان‌نامه‌ها، واژگان‌نامه‌های ‌جامع و دانشنامه‌ها در قرن‌های 16 و 17 و 18 و 19 می‌پردازد.

در فصل دوم، وی به بررسی واژگان‌نامه‌های زبان فرانسه از دوران رنسانس و فرهنگ‌های لاتین- فرانسه تا قرن نوزده و اوج شکوفایی واژگان‌نامۀ فرهنگستان و پیدایی مجموعۀ فرهنگ‌های لاروس، می‌پردازد. در فصل سوم، تاثیر دانش‌هایی چون زبانشناسی و انفورماتیک بر روی واژگان نامه‌ها در قرن بیستم، مورد بررسی قرار می‌گیرد. در فصل چهارم، نویسنده به این آثار نگاهی کلی‌تر دارد و از دید تفسیری و کاربردی و نیز جایگاه کاربران واژگان نامه‌‌ها، این پدیده را ارزیابی می‌کند. فصل پنجم بنا به تاریخ پیدایی این آثار، عنوان‌های واژگان‌ نامه‌‌های مهم و تأثیرگذار در تاریخ واژگان ‌نویسی زبان فرانسه آورده -شده است.

 

این کتاب، با نشان دادن مسیر تاریخی رشد این آثار و تجربه‌های ناشی از آن، می‌تواند برای پژوهشگران، نویسندگان و دوستداران حوزۀ واژگان‌‌نویسی ایرانی، بسیار سودمند باشد، چرا که آشنایی با تجربه‌های واژگان نامه‌نویسی در زبان و فرهنگی بیگانه ما را بی‌شک در آبیاری درخت تنومند زبان و فرهنگ ایرانی توانمندتر خواهد ساخت. ترجمۀ این کتاب گامی کوچک در این راه و راستا بوده است.