کتابها و نشریاتی از تاجیکستان (13) عرفانیان
. صدای شرق، نشریه ملی ادبی انجمن نویسندگان تاجیکستان
شماره 7، سال 2008
در صفحة داخلی این شماره از «صدای شرق»، عکسی از صمد غنی به مناسبت یکصد سالگی او به چاپ رسیده، صمدغنی یکی از معروفترین ادیبان تاجیک است.
نخستین نوشتة این شماره قصهای است فانتزی به قلم عبدوملک بهاری به نام «بحث ناتمام». همچنین حکایه [حکایت] دیگری از یونس یوسفی به نام «بازگشت به زادگاه» چاپ شده و «دو کس در ریگزار» از ولادیمیرکارپف، ترجمة اورون کوهزاد، دیگر حکایت این شماره از مجله است.
محمد غایب و رجبعلی راغی شاعرانی هستند که اشعار آنان در این شماره چاپ شده است و شعرهایی از الکساندر بلاک شاعر روس که عطامیرخواجه آنها را ترجمه کرده، شعرهای دیگر این شماره از مجله است.
«از راغون تا زارون» از رجبعلی احمد، «زمان با صاحب ناموسان مرد است» از رجب مردان و چند نامه از نادر شنبهزاده شاعر و پژوهشگر سرشناس تاجیک که پیشتر در گذشته است در این شماره به چاپ رسیده است.
در بخش تدقیقات، مقالهای به نام «ققنوس» از رستم شکورزاده به چاپ رسیده که اصل آن به زبان روسی نوشته شده و حسن یارزاد آن را از روسی به فارسی ترجمه کرده است. این مقالة ارزنده دربارة تأثیر متقابل فرهنگ آریایی ایرانی و اسلاوی روسی بر یکدیگر است.
«شرح چند غزل از کمال خجندی» از بدرالدین مقصودوف، «عناصر طبیعی در آثار جلالالدین رومی» از سلیم ختلانی، «العمده… ابن رشیق قیروانی» از عمرالدین یوسفی و «زرافشان تا نوا دارد» از دولت دوران، از دیگر مقالههای شمارة هفتم صدای شرق است.
دو بخش «طرفهها» و «اخبار فرهنگی» که گزارشی است از مرگ چنگیز آیتماتوف نویسندة سرشناس قرقیز که رستم وهاب آن را نوشته، پایان بخش مطالب این شمارة صدای شرق است.
- صدای شرق، نشریه ملی ادبی انجمن نویسندگان تاجیکستان
شمارة 8، سال 2008
این شماره از صدای شرق با شعرهایی از عسگر حکیم شاعر نام آشنای تاجیک آغاز شده است. قصیدة سخن (داستان) شعر بلندی است از محترم حاتم که به گرامیداشت سال زبان تاجیکی اهدا شده است. همچنین رباعیاتی از علیمحمد مرادی و شعری از عطا میرخواجه و ترجمة شعری از لودمیلاشیپاخینا توسط سیدعلی مأمور، دیگر شعرهای چاپ شده در این شماره از مجله است.
یکی از شعرهای عسگر حکیم «نوروز فروردین» نام دارد که بخشهایی از آن را میخوانید:
به هر لب میگشاید غنچة حرف سلام این صبح،
لبالب میشود هر گوش از یک آبشار آهنگ.
به هر چشم آرزو پر میزند یک آسمان از شوق،
به هر دل میشکوفد یک بهاران عشق با صد رنگ.
که نوروز جهان افروز میآید،
که آن عشق است و آن را عشق میباید.
هوا از بوی گلها و شمیم سبزها عطریست.
که گلباد بهارش میبرد هر سو
و چون بر شامة ما میرسد این بو،
تو گویی از شراب ناب ما را چرخ گردد سر
عجب باده، عجب ساغر!
«حکایت سرباز» که قصهای است از حکیم کریم و «شتر سفید» که بخشی است از رمانی به نام «عشق رودکی» از روشن یارمحمد و «رودولفیا» از والنتین راسپوتین، ترجمة میرزا شکورزاده از نوشتههای نثر این شماره است. «چراغ ملت» یادداشتی است فلسفی از نذر یزدانی که در بخش معنویت و جامعه مجله به چاپ رسیده است.
در بخش تدقیقات این شماره مقالههای «دور پیچاپیچ» از خدایی شریف اوف «آئینة عبرت» از بایمراد شریفزاده، «جسارت و متانت» از یوسف اکبرزاده و «جامی و نوایی» از شریفجان اسرافیلنیا به چاپ رسیده است.
در بخش ادبیات همزبانان این شماره از صدای شرق حکایت «مرد» از محمود دولتآبادی داستاننویس سرشناس میهنمان که یونس یوسفی آن را از الفبای نیاکان به الفبای کریل برگردانده چاپ شده است. «طرفهها» و «اخبار فرهنگی» که اختصاص به گزارشی دربارة برگزاری جشن 120 سالگی ابوالقاسم لاهوتی شاعر بلندآوازة ایرانی دارد، پایان بخش مطالب شمارة هشتم صدای شرق است.
- صدای شرق، نشریة ملی ادبی انجمن نویسندگان تاجیکستان
شمارة 9، سال 2008
«فرهنگ استقلال» از رستم وهاب نخستین نوشتة این شماره از مجله است. کمال نصرالـله، حسن سلطان و شهریه سه تن شاعرانی هستند که اشعار آنان در مجله به چاپ رسیده است. شعرهای کمال نصرالـله عبارت از دو منظومة بلند است که به مناسبت بزرگداشت رودکی سروده شده است. او در یکی از این دو منظومه به نام «بازگشت رودکی» سروده:
رودکی بعد از هزار و اند سال
باز میآید…
در نگاه پند ریزش مژدة بخت است.
بازگشت او دلیل بازگشت تاج و تخت است.
وندر این صورت که عکس رادمردیهاست،
سیرت وقت است.
باز باید گشت…
باید باز گشت…
جانب بگذشته هرگز نه،
جانب فردا.
جانب آیندة زیبا…
«کاهدود سوزان» نام قصهای است بلند از سیداحمد زردان که دقیقاً دو سوم از حجم 160 صفحهای کل این شماره از مجله را به خود اختصاص داده است. از دیگر نوشتههای شمارة 9 صدای شرق، حکایتی است به نام «انجام بازی» از مریم بانو فرغاني. «محبوب دلها» عنوان مقالهای است از نگاره نظیری یا (نذیری) که به مناسبت هشتادمین سالگرد انتشار مجله صدای شرق نوشته شده است.
در بخش تدقیقات این شماره از مجله، مقالهای به نام «خواجه محمدحسین ختلانی در مسیر ارزشهای دینی و فرهنگی» از عبدالرحمان محمدوف چاپ شده است. «دو تصویر یک موضوع» نوشتة علمخان کوچاروف و «نمرود، چهرة هراسانگیز تاریخ» از اصلالدین اماموف از دیگر مقالههای این شماره از صدای شرق است.
پایان بخش مطالب این شماره از مجله، «طرفهها» و «اخبار فرهنگی» است. در بخش اخبار فرهنگی، خبری دربارة برگزاری مراسم اهدای جایزة رودکی به چاپ رسیده که طی آن استاد زندهیاد سعید نفیسی در بخش جایزة بینالمللی ادبیات تاجیک برای ترجمه، پژوهش و ترغیب در کشورهای خارجی، شایستة دریافت جایزة این بخش شناخته شده و جایزه به او اهدا شده است. اما اینکه این جایزه چه بوده و یا اینکه چه کسانی از خانواده و یا نزدیکان این دانشمند و ادیب درگذشته جایزه را دریافت کردهاند، خبری نوشته نشده است.
تصاویری از قصر ملت و سر در باغ استاد رودکی که بسیار زیبا است و نیز تصویری از هیکل (مجسمة) استاد رودکی در باغ شهر، زینتبخش صفحههای داخلی جلد این شماره از صدای شرق است.
- ادبیات و صنعت
1 اکتبر 2009، شمارة 40 (1491)
هفتهنامة ادبیات و صنعت (= هنر) از سال 1959 منتشر میشود و ترتیب انتشار آن در حال حاضر هفتگی است.
در این شمارة ادبیات و صنعت مطالب متنوعی به چشم میخورد. اخبار فرهنگی شامل اجرای نمایشنامه، برگزاری کنسرت موسیقی، برگزاری نمایشگاهی از طرحهای زرین ابریشمین تاجیکستان و تکذیب خبر تخریب آثار خانة صدرالدین عینی و پیکرة ابوعبدالـله رودکی در سمرقند، عمدهترین اخباری است که در صفحة 2 هفتهنامه به چاپ رسیده است.
«کلیات ناقص» مطلبی است از اسماعیل ظریفی دربارة کلیات شمسالدین شاهین که در صفحة 4 به چاپ رسیده است. در صفحة 6 نیز محمد یارشریف مقالهای دارد به نام «قطعهنگاری یا صور معانی لطیف» که پیرامون خوشنویسي است. در صفحة 7 ادبیات و صنعت، مقالهای دیده میشود به نام «فطر عید پارسایان» که بخش یا بخشهای پیشین آن در شمارههای پیشین هفتهنامه به چاپ رسیده است. در صفحة 11 نیز مطلبی به چشم میخورد به نام «مروارید خلیجفارس» که بخش اول در شمارة گذشته چاپ شده و شرح سفر میرزا شکورزاده است به ایران. مصاحبه با مهرنسا، شاعر زن تاجیک از دیگر نوشتههای هفتهنامه در صفحة 12 است. «احساس غم شیرین» نام مقالهای است از مجید سلیم که نقدی است بر کتاب «پاس آشنایی» محمد غایت که در صفحة 13 درج گردیده است. در صفحة 14 هفتهنامه نیز مقالهای در معرفی مفصل کتابخانة ماتنادران در ایروان ارمنستان به چشم میخورد. به نام «ماتنادران» گنجینة تمدن و فرهنگ جهان» از آبرامیان که اصل آن در شمارة 3، آذرماه 1339 مجلة «پیام نوین» چاپ شده و عظیم قل نسیم اوف آن را آماده کرده است.
به استثنای مقالة فطر عید پارسیان که برگرفته از سایت تابناک است و به الفبای عربی چاپ شده، دیگر نوشتههای هفتهنامه با حروف سیریلیک است.

- ادبیات و صنعت
29 اکتبر سال 2009، شمارة 44 (1495)
در این شماره از هفتهنامة «ادبیات و صنعت» نیز، نخست نویدهای فرهنگی مانند برگزاری کنسرت موسیقی جوره بیک مرادف خوانندة سرشناس تاجیک که به ایران نیز آمده است، معرفی کتاب و اهدای پروفسوری افتخاری دانشگاه لومونوسف مسکو به امامعلی رحمانوف و چند خبر فرهنگی دیگر به چشم میخورد.
«سازندگی از ایمانداری است»مقالهای است از صدرالدین حسنزاده که در صفحه 3 به چاپ رسیده است. در دو صفحة 4 و 5 هفتهنامة ادبیات و صنعت که عنوان «شادباش» دارد، مطلبی دربارة مسعود شعلهجانوف نویسنده و ادیب تاجیکستان و شادباش اتحادیة نویسندگان تاجیکستان به او چاپ شده است.
در صفحة 6 نقد و معرفی کتاب «جستجو در احوال و آثار عراقی» نوشتة بدرالدین مقصودف از محیالدین نظاموف به چشم میخورد. کتاب را سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستان در چاپخانة پیوند چاپ و منتشر کرده است. در صفحة7 هفتهنامه گفتگویی با دکتر جلال خالقی مطلق شاهنامه پژوه بلندآوازة ميهنمان به چاپ رسیده که توسط نیلوفر لقمان و مسعود لقمان انجام گرفته است. شعرهایی از عسگر حکیم در صفحة 8 و حکایتی به نام «چهرة مادر» از شیرعلی موسی در صفحة 9 هفتهنامه چاپ شده است. در صفحه 10 شعرهایی از لعل چوبة میرزاحسن و سمنگل، شاعران جوان درج گردیده و در صفحة 11 مطلبی تحت عنوان «سرگذشت واژهها» از محترم حاتم دیده میشود.
«جایزة اصل» از گلنظر مطلبی است که به مناسبت هفتادمین سالگرد زادروز بهرام فیروز نوشته شده و در صفحة 12 چاپ شده است. قصهای به نام «غارنشین» که از زبان روسی ترجمه شده به همراه برخی نوشتههای کوچک، از دیگر نوشتههای این شمارة هفتهنامه است. به غیر از گفتگو با جلال خالقی مطلق که با الفبای نیاکان چاپ شده، دیگر مطالب روزنامه با حروف سیریلیک چاپ شده است.
- ادبیات و صنعت
10 دسامبر 2009، شماره 50 (1501)
در صفحة نخست این شماره تصویر بزرگی از آتاجان پیرو سلیمانی، شاعر تاجیک چاپ شده که به مناسبت 110 سالگی زادروز اوست و نوشتهای در زیر آن به چشم میخورد که در آن به نقش بارز و چشمگیر او در شعر سدة بیست تاجیکان اشاره شده است.
در صفحة دوم مانند همیشه اخبار فرهنگی شامل چاپ کتاب «بنیادکاران سنگ توده»، بازگشایی شعبة اتحادیة نویسندگان تاجیکستان در شهر وحدت، سفر هنرمندان تاجیک به اوکرائین، انتشار شمارة 11 مجلة صدای شرق، کتاب شعری از سیدعلی مأمور به دو زبان فارسی تاجیکی و ازبکی از سوی انتشارات عرفان و تعداد دیگری اخبار فرهنگی گوناگون به چشم میخورد.
در صفحة 3 سخنرانی رئیس ناحیة شهر توس خالمراد رحمانف به نام «هدف ما آبادانی است» چاپ شده. مطالب دو صفحة 4 و 5 هفتهنامه اختصاص به پیرو سلیمانی و آثار او دارد.
در صفحة 6 هفتهنامه که عنوان آن «مصاحبه» است، گفتگویی چاپ شده میان روشن رحمانی از تاجیکستان و یوسف ئوز، تحت عنوان «مولانا پیوندگر فرهنگ تاجیکستان و ترکیه». مقالهای از علی خوشهچین آرانی که برگرفته از روزنامة اطلاعات خودمان است در صفحة 7 ادبیات و صنعت این شماره به چاپ رسیده که همیشه به الفبای نیاکان چاپ میشود. این صفحه با یاری رایزنی فرهنگی سفارتخانة کشورمان در تاجیکستان تهیه میشود.

در صفحة 8 هفتهنامه، شعرهای کمال نصرالـله شامل چند قطعه و دوبیتی چاپ شده که یکی از دوبیتیهای او را در اینجا میآوریم:
میتوان…
«میتوان آزادگی را مایة آزرم کرد
میتوان در گلخن یک خنده خود را گرم کرد
«از نسیم یک نگاهی میتوان گلگل شکفت
میتوان از قطره اشکی سنگ دل را نرم کرد.»
در صفحة 9 که اختصاص به نثر دارد، حکایتی به نام «غُرّه سرمازده» از ابرار زاهد درج شده، شعرهایی از عبدوحلیم صمدزاده و جمعه قوّت و قصههای کوتاهی از چند نویسندة ایرانی در صفحة 10 و 11 به چشم میخورد. مصاحبه با میرزا وطن میروف، هنرپیشه، کارگردان و خوانندة تاجیک و «قصر معرفت» که دربارة کتاب و کتابخانهای است که حکیمعلی نظر علییف آن را گردآوری نموده، مطالب صفحة 13 و 14 را تشکیل میدهد. در دیگر صفحهها نیز مطالب متفرقه و گوناگونی چاپ شده است.
- رودکی، فصلنامة ادبی فرهنگی رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستان سال نهم، شماره 19، تابستان 1387.
شمارة نوزدهم مجله «رودکی» ویژهنامة دین در تاجیکستان است. هشت مقاله که نام یکی از آنها در فهرست از قلم افتاده و یادداشتی از سردبیر مجله نوشتههای این شماره را تشکیل میدهد. مقالههای این شمارة رودکی و نویسندگان آنها عبارتند از:
«پیرامون مسایل ادیان در آسیای میانه» اولگاایوانونا اسمیرنوا، ترجمة دارانجات؛ «ادیان باستانی تاجیکان» قهار رسولیان؛ «فعالیتهای اجتماعی و فرهنگی مساجد در تاجیکستان» صفر سلیمانی «نقش اسلام در خودشناسی ملی تاجیکان و اقوام ایرانی» قیامالدین ستاری؛ «مسئلة ادیان از دیدگاه دولت تاجیکستان» عبدی بیک غازی ضیاءزاده؛ «روشنفکری و تلاش برای اصلاح شعور دین در آسیای میانه» شیرزاد عبدالـله زاده؛ «سبک معماری آرامگاههای ماوراءالنهر در سدههای 13-9 میلادی» رستم مقیم اوف و «اوضاع مذهبی ماوراءالنهر در زمان رودکی» سیفالـله ملاجان که نام آن در فهرست مقالهها از قلم افتاده است. در پایان نیز طبق روال همیشگی، چکیدة مقالهها با حروف سیریلیک به چاپ رسیده است. مقالههای این شمارة رودکی میتواند دارای آگاهیهای ارزندهای برای خوانندگان علاقمند به این حوزه باشد. اما دو مقالة «پیرامون مسایل ادیان در آسیای میانه» و «روشنفکری و تلاش برای اصلاح شعور دینی در آسیای میانه» از مقالههای بسیار خوب و جالب توجه این شماره از مجلة رودکی است.
- رودکی، فصلنامة ادبی فرهنگی رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستان
سالن نهم، شمارة 21، زمستان 1387
طبق روال گذشته، این شماره از رودکی نیز اختصاص به یک موضوع دارد و این شمارة فصلنامه «ویژهنامة ادبیات داستانی معاصر تاجیک» است. ده مقاله زینتبخش شمارة 21 رودکی است به همراه یادداشتی از محمدحسین امیراردوش، رایزن فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستان که به جای قهرمان سلیمانی، رایزن پیشین نشسته است.
و اکنون نام مقالهها و نویسندگان آنها:
«زبان آیینة اندیشه» جانی بیک اکابر؛ («بعد از سرپدر» نخستین تجربة داستان بلند عبدالحمید صمد) جورهخان بقازاده؛ «سخن کز جان برآید…» عبدالولی دوراناف؛ «نشر و نقد و بررسی آثار ادیبان تاجیک در ایران» میرزا شکورزاده؛ «ظهور نهضتهای داستاننویسی در ادبیات فارس تاجیک سدة 20» شمسالدین صالحاف؛ «از «بابا» تا «غفلتزدگان» (تحلیلی بر داستانهای بهرام فیروز)» پیوند گلمراد؛ «جفاهای تاریخ در رمان «هیجا»ي ارون کوهزاد» سیفالـله ملاجان؛ «مختصری پیرامون اندیشههای ستارتورسون» شیرعلی موسویزاد؛ «سهم فصلالدین محمدیاف در تحول شهرنوین تاجیکی» عبدالخالق نبوی؛ «فهرست مختصر آثار ادبیات داستانی تاجیک از 1927 تا 2007 میلادی» عبدالرحیم بهروزیان، سفر [صفر] سلیمانی.
مقالهها در نقد و بررسی روند شکلگیری و تکامل ادبیات داستانی معاصر تاجیک است که هر یک دارای نکات ارزندهای است و برای خوانندة ایرانی علاقهمند به دگرگونیهای این عرصه در کشور هم ریشه، دوست و برادر تاجیکستان بسیار سودمند و دارای اهمیت است.
اما مقالة «فهرست مختصر آثار ادبیات داستانی تاجیک از…» که برگزیده و تلخیصی است از کتابی به نام «کتابشناسی نثر نوین فارسی تاجیکی (1927-2007)» به کوشش صفر سلیمانی که در سال 2008 از سوی رایزنی فرهنگی سفارت ایران در شهر دوشنبه با حروف سیریلیک چاپ و منتشر شده، مقالة ارزندهای است که در آن به تفکیک تعداد 128 رمان، 190 پاوست (داستان کوتاه/ ندول)، 704 حکایه (حکایت)، 10 یادداشت و27 سفرنامه به چشم میخورد.
مطالب رودکی با الفبای نیاکان به چاپ رسیده و در پایان نیز خلاصة مقالهها با الفبای سیریلیک چاپ شده است.

- دانشنامة شش مقام
محرر مسؤل: عسکرعلی رجباوف
محرر موسیقی: عبدالولی عبدالرشیدوف، فراغت عزیزی
زیرنظر: کرامتالـله عالموف رئیس کمیتة ملی جمهوری تاجیکستان در رابطه با یونسکو.
هیئت تحریریه: ک. عالموف، ع. عبدالرشیدوف، ف. عزیزی، ع. رجباوف و ح (هـ ؟). حکیموف.
دوشنبه 2009، آکادمی علمهای جمهوری تاجیکستان، انستیتوی تاریخ، باستانشناسی و مردمشناسی، 422 صفحه.
همانگونه که از نام کتاب پیداست، این اثر یک دانشنامة اختصاصی است دربارة شش مقام. در داخل خود کتاب دربارة شش مقام مدخلی مفصل وجود دارد که در ابتدای آن نوشته شده است:
«شش مقام مجموعة آهنگ و ترانههای پیوستة موسیقی کلاسیک تاجیک است که بر پایة یک نظام معین تدوین و مرتب شده است. سلسله مقامهایی که تا زمان ما به نام «شش مقام» رسیده، تاریخ طولانی داشته، میراث بزرگ ناتکرار شعری و موسیقی تاجیکان بوده و این سلسله از مقامهای «بزرگ»، «راست»، «نوا»، «دوگاه»، «سهگاه» و «عراق» ترکیب یافته است. مقام و مقام سرایی تاریخی و سنتي، حرفهاي باستانی داشته است.» (ص 403).
از این توضیحی که در ابتدای مدخل شش مقام نوشته شده و به آن اشاره شد، چنین برمیآید که شش مقام، همان نقش 7 دستگاه موسیقی سنتی ایرانی را در موسیقی کنونی تاجیکان دارد. که از ترکیب آنها مقامهای دیگر، گوشهها و ردیفهای گوناگون به دست میآید.
در بخشی از مقدمه میخوانیم: «در دانشنامه نخستینبار ارزش، نقش خاص حوزههای ایجادی و اجرایی ماوراءالنهر و خراسان، ایران و هند (یعنی جهان فارسی زبان) حتی عراق عجم (از قرون وسطی تا زمان صفویان) منعکس گردیده، که در آن اخبار منابع معتمد خطی در مقایسه با ادبیات علمی به زبانهای مختلف تألیف شده مندرج شدهاند. اخبار عمدة دانشنامه در ارتباط با اشخاص، منابع خطی موسیقی که در حوزههای هنری ایران، خراسان، هند (عصرهای 17-9 و حتی عصرهای 18) به زبان فارسی تاجیکی نگاشته شدهاند و هماهنگی قوی با میراث بدیعی و زبانشناسی موسیقی تاجیکان دارند یا سرور حوزههای هنری و اجرایی این مرکزها را به عهده داشتهاند (نشیط فارس، شهلای فارس، سلالة موصلیها، زلزل رازی و…) (ص 7).
کتاب به یاری یونسکو و بنیاد ژاپن بر اساس برنامة «حفظ موسیقی کلاسیک آسیای مرکزی» تهیه شده است. این اثر برای پژوهندگان حوزة موسیقی ایرانی و نیز علاقمندان به فرهنگ و هنر تاجیکان میتواند بسیار مفید و سودمند باشد.
کتاب به زبان فارسی و با حروف سیریلیک به چاپ رسیده است.
تاریخ و نظریة شش مقام
اصلالدین نظام اوف
دوشنبه، انتشارات ادیب، 2006، 504 صفحه
کتاب حاضر اولین تحقیقاتی است که به شرح تئوری و تاریخ شش مقام موسیقی رایج در تاجیکستان میپردازد. مؤلف کتاب خود یکی از هنرمندان و هنرشناسان برجستة تاجیکستان است که بر اساس اسناد تاریخی و منابع و مآخذ علمی موسیقی و رسالات شش مقام، ریشههای قدیمی مقامها و راههای تشکیل سیستمهای دوازده مقام و شش مقام را تحلیل کرده است.
کتاب در پنج فصل تدوین شده و یک پیشگفتار و کتابشناسی هم ضمیمة آن شده است. در فصل نخست، نویسنده گذشتة کهن موسیقی کلاسیک تاجیکان را بررسی نموده. در فصل دوم او تاریخ تشکل مقامهای کلاسیک را بررسی کرده و بدون هیچ شبههای آن را به دوران ساسانیان مربوط میداند.
در فصل سوم که «نظریة هنری شش مقام، تجسم دید بدیعی ملت نام دارد» نویسنده به بیان ویژگیهای گوناگون اقوام در زمینههای مختلف اشاره میکند که همة آنها در موسیقی آن خلق تبلور مییابد.
در فصل چهارم نویسنده به تأثیر عقاید و افکار صوفیه در موسیقی شش مقام پرداخته است. در فصل پنجم هم نویسنده به جایگاه آوازه و شهرت شش مقام در جهان معاصر اشاره نموده است. همراه کتاب تصاویری از نوازندگان و خوانندگان به چاپ رسیده است.
متن کتاب به دو زبان فارسی با حروف سیریلیک و انگلیسی چاپ شده و هر صفحه در دو ستون حروفچینی شده است که یک ستون آن با حروف سیریلیک و در ستون دیگر ترجمة آن به انگلیسی قرار گرفته است. بدون شک این کتاب اثر مهمی در پژوهش پیرامون ریشههای موسیقی اقوام ایرانی به شمار میآید.