معرفی اولین اطلس قرآن به زبان فارسی/ دکتر محمد حسن گنجی
اطلس قرآن مجيد
دكتر شوقى ابوخليل
بكوشش دكتر فاطمه وثوقى
ترجمه متن : زينه فتحى
چاپ اول – 1386
240 ص – 8000 تومان
اطلسهاى جغرافيايى توراة و انجيل از حدود صد سال قبل از اين مكرر به زبانهاى مختلف در كشورهاى غربى به چاپ رسيده بطورى كه امروز مىتوان اطلاعات مربوط به بيست اطلس مختلف انجيل را به زبان انگليسى از منابع اينترنتى بدست آورد ولى متأسفانه تا جايى كه اين نويسنده اطلاع دارد تاكنون اطلس جغرافيايى قرآن شريف به زبان عربى كمتر و به زبان فارسى اصلاً به چاپ نرسيده و حتى تدوين هم نشده است. بنابراين جاى بسى خوشوقتى است كه انتشارات پاپلى در مشهد مقدس اولين بار اقدام به ترجمه و انتشار ظاهراً اولين اطلس قرآن از زبان عربى به فارسى كرده و با اين عمل خود باب تازهاى در پژوهش جغرافيايى كتاب آسمانى يك ميلياردونيم مسلمان جهان گشوده است كه دانشمندان شايسته و علاقه مند مىبايستى سالها به تفسير و تكميل آن بپردازند تا انشاالله روزى به پاى مقايسه با اطلسهاى كتب آسمانى ديگر اديان الهى برسد.
نسخه عربى اين اطلس را دكتر شوقى ابوخليل در 1421 هجرى قمرى برابر با 2001 ميلادى در دمشق به چاپ رسانده و در ايران انتشارات پاپلى مشهد آن را به سرپرستى دكتر فاطمه وثوقى به زبان فارسى برگردانده و بعد از اعمال دقتهاى ويرايشى مقدور آن را به قطع رقعى در 240 صفحه به صورت دلچسبى به چاپ رسانده است.
اطلسهاى كتب آسمانى در وهله اول به منظور تسهيل درك و فهم قصص انبياء و پيامبران عظام از طريق ارائه زادگاه، مسير مهاجرت، محل غزوات و عبادات و بالاخره مقابر متبركه آنان تدوين مىشود و پديدآورندگان اطلس با استفاده از شمّ جغرافيايى و تاريخى خود كه لازمه پژوهش در اين زمينهها است سعى مىكنند كه فضاهاى وحى و محيطهاى زيست و معيشتهاى غالب در زمانهاى مربوط را با اتكاء و به مستندات تاريخى موجود تا جايى كه مقدور است به صورت نقشههايى نشان دهند. آنها همچنين سعى مىكنند پاره حوادث مسطور در كتب آسمانى از قبيل قحط و غلاها، خشكسالىها، جنگ و جدالها، طوفانها و بلاياى آسمانى را كه در سرزمين اولى اديان الهى فراوان به وقوع مىپيوسته با توجه به شرايط ديرين اقليمشناسى، زمينشناسى، گياهشناسى، باستانشناسى و ديگر علوم متداول امروزى به نحو منطقى تبيين نمايند. تفاوت عمده كار پديدآورندگان اطلسها با ديگر پژوهندگان و مفسران و مورخين در اين است كه گروه اولى مطالب خود را بجاى نگارش از طريق ترسيم نقشه كه از بسيارى جهات به صورت آسانترى وافى به مقصود است تنظيم كرده سپس در قالب اطلسها كه در واقع مجموعهاى از نقشهها هستند ارائه مىنمايند و چنين است كه در 240 صفحه اطلس قرآن فارسى مورد بحث ما 76 نقشه آمده كه پديدآورنده اول يعنى شوقى ابوخليل آنها را از اطلس تاريخ اسلام (كتاب عظيمى كه در سالهاى 1368 تا 1372 به سرپرستى اين نويسنده در سازمان جغرافيايى نيروهاى مسلح ترجمه و تدوين و به وسيله همان سازمان به چاپ رسيده است) اقتباس نموده و مترجمين فارسى با دخل و تصرفهاى اندكى كه نقشهها را كاملتر و بهتر ساخته آنها را به صورتى رنگى و مطلوبتر درآوردهاند.
مترجمين در شرح و تفسير نقشهها از تفاسير و ترجمه آيات كلامالله مجيد اثر مرحوم مهدى الهى قمشهاى استفاده كردهاند.
در اين نقشهها زادگاهها، خط سير سفرها و مهاجرتها، محل جنگها و غزوات 20 تن از انبياء عظام از حضرت آدم عليهالسلام گرفته تا حضرت عيسى و حضرت خاتمالانبياء به صورتى كه در قرآن كريم آمده با شرح كافى نشان داده شده است. علاوه بر آن در مورد هر يك از پيامبران عظام جدول راهنمائى تهيه شده كه در آن تعداد دفعاتى كه نام آن پيامبر در قرآن شريف آمده و نام سوره و شماره سوره و شماره آيه مربوطه نيز ذكر شده است.
در آنچه مربوط به بعد از بعثت حضرت نبى اكرم مىشود رئوس تاريخ و مراحل توسعه اسلام به صورت جدولهايى آمده كه منباب نمونه مىتوان به جدول غزوههاى رسول اكرم شامل نام، تاريخ، دليل و رويدادهاى مهم هر غزوه اشاره كرد. علاوه بر نقشهها و جداول فراوان تعداد زيادى عكس و تصاوير اماكن مقدسه و بناهاى تاريخى كه در قرآن نام برده شده و بقاياى آن بجا مانده است در اطلس وارد شده كه با فهرستهاى كافى از نام جاها و اشخاص به پايان مىرسد.
در پايان لازم مىدانم بار ديگر يادآور شوم كه به نظر اين نويسنده اطلس قرآن به صورتى كه منتشر شده و مجملاً توصيف شد جز فتح باب چيزى نيست، آنهم بابى كه سالها تحقيق و تتبع بوسيله نهادها و گروههاى شايسته و واجد شرايط مىطلبد و به آقاى دكتر محمد حسين پاپلى يزدى استاد بازنشسته دانشگاه تربيت مدرس و بنيانگزار انتشارات پاپلى كه عمر خود را صرف تدريس و تحقيق و نويسندگى كرده بايد تبريك گفت كه افتخار بزرگ افتتاح اين باب مهم در پژوهشهاى قرآنى را به خود اختصاص داده و مسلم است كه دكتر پاپلى اجر جزيل خود را از آيندگانى كه اين كار ابتدايى را به مرحله كمال خواهند رساند دريافت خواهد كرد. انشاالله.