شب شاهنامه / ترانه مسکوب
شب شاهنامه یکی دیگر از شبهای مجله بخارا بود، شب یکصد و نود و چهارمین شب که عصر پنجشنبه 21 اسفند ماه 93 با همکاری بنیاد فرهنگی اجتماعی ملت، مرکز دایرهالمعارف بزرگ اسلامی، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، گنجینه پژوهشی ایرج افشار و انتشارات سخن برگزار شد.
نخست علی دهباشی از سوی مجله بخارا و دیگر برگزارکنندگان این شب به حاضران خیرمقدم گفت و سپس چنین ادامه داد:
مفتخریم که یک بار دیگر پس از یک سال به مناسبتی دیگر در خدمت استاد ارجمند دکتر جلال خالقی مطلق هستیم. گفتنیها دربارۀ آثار ایشان بسیار است. نویسندگان معتبری درباره ایشان نوشتهاند و نیازی به تکرار دانستههای حضار گرامی نیست.
مردی که پس از نیم قرن از عمر شرق خویش را بر سر تصحیح و ارائه یک متن منقح از شاهنامه گذاشته است و بیش از سی بار از آغاز تا پایان این متن ممهم را از وجوه گوناگون مورد ارزیابی قرار داده که حاصلش علاوه بر ارائه یک متن کامل ، بیش از هزار صفحه مقاله درباره قهرمانان و شخصیتهای ادبی فردوسی، آگاهیهایی درباره بخشهای ناشناخته و آرایههای ادبی این متن مهم نوشته است.
اینک امشب پیرایش دوم شاهنامه که اخیراً توسط انتشارات سخن منتشر شده است حاصل نیم قرن پژوهش و کوشش پیگیر استاد دکتر جلال خالقی مطلق در متن این کتاب است. دکتر خالقی مطلق پس از آنکه تصحیح این کتاب را بر اساس شانزده دست نویس و ترجمۀ عربی بنداری در هشت دفتر و یادداشتهای توضیحی آن در چهار بخش به انجام رسانید و در کنار آن ده ها مقالۀ تحقیقی در باب شاهنامه نوشت اکنون نتیجۀ آن همه کوشش را در پیرایش جدید خود در دسترس خوانندگان قرار داده است
او همچنین در پیشگفتار مبسوط خود بر این کتاب، از تاریخچۀ حماسه سرایی در ایران گرفته تا پرداختن به زندگی دقیقی و فردوسی، بررسی همه جانبۀ محتوای شاهنامه و سرانجام گزارش جزئیات شیوۀ کار خود، پیشاپیش هرگونه آگاهی لازم را در دسترس خوانندگان گذاشته است.
و سپس فیلم سخنرانی ایرج افشار در مراسم رونمایی اولین چاپ شاهنامه خالقی در تیرماه 1386 پخش شد که تکهای کوتاه از آن را با هم میخوانیم:
“خالقى تنها مصحح شاهنامه نيست. او با انس خاصى كه به شاهنامه پيدا كرده است و با كنجكاوى ژرفى كه در تاريخ ايران باستان دارد بيش از يكصد و پنجاه مقاله تاريخى و ادبى و زبانشناختى نوشته است كه قسمتى به صورت مقالات در مجلات و نشريّات فارسى به چاپ رسيده و قسمتى به زبان انگليسى در دانشنامه ايرانيكا و خوشبختانه چهل و سه تا از آنها را على دهباشى در دو مجلد با نامهاى گلِ رنجهاى كهن و سخنهاى ديرينه جداگانه منتشر ساخته است و اكثر اين نوشتهها در مقولات اصلى و خاص شاهنامه و مشكلات مربوط به آن كتاب است.
اجازه بدهيد اين سطور را با خواندن چند عبارت برجسته از نوشته خالقى مطلق كه عنوانش «اهميت شاهنامه فردوسى» است ـ البته با بريدگى و كوتاهكردگى ـ به پايان برسانم:
ميتولوژى
آنچه موضوع ميتولوژى است در شاهنامه، شديدا با مسائل فلسفى و اخلاقى توأم است و شيوه بيان نه نقلى محض بلكه بسيار جاها به صورت ديالوگهاى ديالكتيك (گفت و شنودهاى استدلالى) درآمده است.
ادبيات پهلوى
ما با داشتن شاهنامه ترجمه شاعرانهاى از خداى نامه و تعداد زيادى از رسالات كوچك و بزرگ پهلوى از جمله كارنامه اردشير بابكان و يادگار زريران و يادگار بزرگمهر كه اصل پهلوى آنها نيز مانده است در دست داريم.”