کتاب فروشی « لِلو و ایرمائو / ترجمۀ سحر کریمی مهر
«در تمامي شهرها، بناهايي هستند كه شهر را تجلي ميبخشند و ارزشهاي خاص آن شهر و تاريخچهاش را بيان ميكنند و يكي از نمادهاي شهر ميشوند.»
آنتونيو فوئنتس فلورس ، آرشيتكت
كتابفروشي «للو و ايرمائو» را شايد بتوان مصداق بارز چنين بناهايي دانست. اين كتابفروشي، كه در شهر پورتوي پرتقال واقع شده، مصداق واقعي بناهايي است كه با گام گذاشتن در آنها فرهنگ و تاريخ مليتان را مرور ميكنيد و به دارا بودن چنين ميراثي افتخار.
ما ايرانيها همواره به گذشتة تاريخي و ادبيمان و ميراث مكتوبمان باليدهايم، اما دريغ كه هيچ گاه براي حفظ و دوام آن گامي درخور برنداشتهايم و چندان براي فرسوده شدن و از بين رفتن آن دل نسوزاندهايم، اما مردمان شهر پورتو حكايتي ديگر دارند و سعي كردهاند همان ميراث اندك ـ و نه چندان كهن ـ خود را براي آيندگان حفظ كنند. ذكر تاريخچه و معرفي كتابفروشي «للو و ايرمائو» نه فقط آشنايي با يكي از مجهزترين و زيباترين كتابفروشيهاي پرتقال است، كه تلنگري است بر ذوقهاي فرسودة ما تا بدانيم كه ديگران با همان «اندكِ» خود چه ميكنند و ما بر سر اين «بسيار اندوختة كهن» چه ميآوريم.
نمایی از ورودیۀ کتابخانه که در آن کنده کاریها و تزیینات سقف به چشم می خورد.
سير تحولات تاريخي كتابفروشي بينالمللي «لِلو و ايرمائو»
كتابفروشي بينالمللي «لِلو و ايرمائو» توسط ارنست شاردرون در سال 1869 تأسيس شد. شاردرون، ساكن خيابان كلريگوس در پورتو بود و در كتابفروشي «موره» كار ميكرد. او يكي از مطرحترين ناشران بود و آثار مهمي از جمله گنجينه ادبيات پرتقال به قلم فري دومينگوس ويرا يا فرهنگِ مكالمه را به چاپ رساند. علاوه بر اين آثار، او ناشر بخش عظيمي از آثار نويسندة مشهور كاميلو كاستلو برانكو نيز بود. پس از مرگ نابهنگام ارنست شاردون، در 45 سالگي، خانهاش به انتشارات «برادران لوگان و ژنليو» فروخته شد و پس از مرگ ژنليو، ماتيو لوگان تنها مالك آن گرديد.
در سال 1891، كتابفروشي شاردرون سرقفلي كتابفروشي «وي. آر. داگروز كوتينهو» را خريد و بدين ترتيب بناهاي قديمي كتابفروشي شهر هر يك به نوبة خود به فرانسيسكو گومز دا فونسكا و پائلو پودستا تعلق گرفت.
در 30 ژوئن 1894، ماتيو لوگان كتابفروشي شاردرون را به خوزه پينتو دو سوسا لِلو فروخت. سوسالِلو يك سال بعد با همكاري برادرش آنتونيو لِلو انتشاراتي تأسيس كرد كه در آن افرادي چون خوزه پينتو دو سوسالِلو و ايرمائو، كه طي سالهاي 1894 ـ 1919 مسئول كتابفروشي شاردرون بودند، به همكاري پرداختند.
در سال 1898، كتابفروشي جديد شاردرون با الحاق بخشِ كتابشناسي كتابفروشي «لِمو و سي» غني گرديد.
در سال 1907، در خيابان كارملتياس، شمارة 144، بنايي ساخته شد كه بهواسطة سبك و دكوراسيون داخلياش شهرت جهاني يافت. اين كتابفروشي بعدها «لِلو و ايرمائو» نام گرفت.
نمایی از ورودیه کتابفروشی
كتابفروشي «لِلو و ايرمائو»
بناي كتابفروشي شاردرون، يا به معناي دقيقتر كتابفروشي «لِلو و ايرمائو» در شماره 144 خيابان كارملتياس در شهر پورتو واقع است. اين بناي فعلي به دستور خاوير اِستو از زبردستترين مهندسين آن زمان ساخته شد و در 13 ژانويه 1906 افتتاح گرديد.
اين بنا به سبك نئو ـ گوتيك بوده و داراي سردري است باشكوه كه از يك طاق هلالي بسيار كوتاه تشكيل گرديده كه قسمت ورودي را با دري كه در وسط قرار دارد به دو بخش تقسيم ميكند. دو طرف اين در شامل ويترينهاي قدي است كه در آن اجناس كتابفروشي را به معرض نمايش ميگذارند. در هر دو ويترين، دو نقاشي از كارهاي خوزه بيلمن، كه يكي نماد هنر و ديگري نماد علم است، به چشم ميخورند.
بقية سردر را نيز حجاريهايي به شكل برگهاي زينتي و نام كتابفروشي تشكيل ميدهند و همراه با كندهكاريهاي كنگرهاي شكلي كه به بنا تجلي بخشيده و از آن عمارت هنري ميسازند كه آن را در زمرة ميراث ملي قرار ميدهد.
نمایی از طبقۀ دوم کتابفروشی که در آن نقاشی ها و شعمدان بزرگ مشاهده می شود.
نمایی از نرده های چوبی، شمعدان های بزرگ کتابفروشی در طبقۀ دوم
بازديدكننده حين ورود به كتابفروشي با استقبال باشكوهي مواجه ميشود؛ جايي كه كتابها و دكوراسيونهاي ظريف به فضلفروشي ميپردازند: سالني بزرگ كه در آن چندين ميز براي عرضه كتاب به چشم ميخورد و به يك پلكان مشرف ميگردد.
نيمكتهاي چوبي با روكش چرم و قفسههاي بسيار بلند، فضاي دروني كتابفروشي فعلي را تشكيل ميدهند كه همچنان خاطرات گذشته را حفظ كردهاند.
ستونهاي سمت چپ و راست قفسهها با نيمتنههاي نويسندگان مشهور مزين گرديده است. اين نيمتنههاي حجاري شده، كار مجسمهساز برجسته رومائو جونيور بوده و با سربندهايي به سبك گوتيك در بالاي ستون قفسهها جاي گرفتهاند. سقف نيز كندهكاري شده و نقوش زيبايي بر خود دارد، كه در وسط آن نور كمرنگي از شيشههاي بزرگ ويتراي منعكس ميگردد و فضاي خارجي را از محوطه داخلي كتابفروشي «لِلو و ايرمائو»، كه جمله معروف “Decuo in Labore” را بر سردر خود دارد، جدا ميكند. همانگونه كه روزنامهنگاري مشهور در آغاز قرن نوشته بود:
«غِناي توناليتهها در پنجرة سقفي منقوش به ويتراي، اندازة جالب پنجرههاي قدي، نردههاي كتابفروشي و شمعدانهاي بزرگ كه در هر گوشه جاي گرفتهاند تأييدي بر غناي فرهنگي و زيباييشناسي اين مكان است. خطوط جناغي كه تا سقف در ميان گل و بوتهها درهم تنيده شدهاند و در رگههاي قوسي شكل سردر كتابفروشي به همميپيچند، بازديدكننده را به تحسين واميدارند.»
نمایی از سالن چای خوری در طبقه اول کتابفروشی
در روز افتتاحيه، 13 ژانويه 1906، حوالي ظهر ميدان شهر مملو از مردمي بود كه براي ديدن مهمترين اشخاص ادبي پرتقال، اساتيد دانشگاه، هنرمندان، ژورناليستها، اشخاص سياسي و تجار از هر سو ميآمدند. در ميان اين اعضاء خانوادههاي صاحبان كتابفروشي نيز حضور داشتند و همگي عازم محل مراسم بودند.
در طي مراسم، در ميان گفتوگوهاي ادبي و پيامهاي تبريك، ميهمانان در «كتاب طلايي» احساسات خود و بهترين آرزويشان را براي موفقيت كتابفروشي «لِلو» نوشتند. يكي از آنان چنين نوشت:
«ساخت چنين معبد زيبايي با آئين الهي احساسات و عقايد كاري است در خور و شايان كه با نتايج پرباري كه به ارمغان ميآورد به شكل انكارناپذير نام لِلو و ايرمائو را به شناخت دوبارة ملي پيوند ميدهد.»
حال ميتوان گفت كه اين كتابفروشي نه تنها محل فروش و انتشار كتاب، كه گوشهاي از ميراث تاريخي و فرهنگي اين شهر و از جاذبههاي مهم آن بهشمار ميرود و توانسته است درهاي خود را نهتنها براي مردمان شهر پورتو كه بر تمامي مردم جهان بگشايد و علاوه بر آثار مكتوب گوشهاي از فرهنگ و ذوق زيباييشناسي خود را به نمايش بگذارد.
نمایی از کتاب های چیده شده در ویترین ها
از كتابفروشي «لِلو و ايرمائو» تا تاريخچة كتابها
كتابفروشي لِلو و ايرمائو، كه در طي سالهاي اخير ــ با حفظ نقوش قديمي خود ــ بازسازي شده، هماكنون بالغ بر 000/60 عنوان كتاب و فيشهاي كامپيوتري است كه امكان تشخيص هر نوع اثر چاپ شده در پرتقال يا ساير كشورها را ــ منوط بر آنكه به شاخهاي از شبكه اطلاعات از راه دور متصل باشند ــ ميسر ميسازد. در اين كتابفروشي بخشهاي متعددي وجود دارد، از جمله بخش مجلات ماهانه عمومي و تخصصي و CD هاي موسيقي، كه بر اساس سبك آثار طبقهبندي گشتهاند و بخش كتابهاي قديمي، كه نميتوان قيمتي براي آن قايل شد، و براساس همان ساختار قديمي كتابفروشي شاردرون دستهبندي شدهاند.
در ميان خدمات تازه اين كتابفروشي ميتوان به گالري هنر، كه امكان حضور هنرمندان، آثار نقاشي و مجسمهها را فراهم ميسازد، نيز اشاره كرد.
برپايي مزايدة هنري و عليالخصوص ايجاد شور و حال و فضايي مختص خوانندگان آثار، هنرمندان و روشنفكران و نيز سالن چايخوري در طبقة اول، از ديگر ويژگيهاي خاص اين كتابفروشي است.
در يك جمعبندي ميتوان گفت كه اين كتابفروشي توانسته است علاوه بر حفظ قدمت نودساله و ميراث كهن خود، عشق به كتاب را نيز در دل دوستدارانش زنده نگه دارد و ارزش كتاب را با حفظ آن در چنين بناي باشكوهي دوچندان سازد.
بخارا 74، بهمن و اسفند 1388