نشریه مطالعات ایرانی/ هاشم بناء پور
Editor : Homa Katuzian, University of Oxford
Routledge Publication
Volume 41, Number 4, September 2008
بامطالعة نشرية مطالعات ايراني ، اين نكته به ذهن تداعي مي‌شود كه خواننده در نوع خود با دايرة‌المعارفي در قلمرو ايران و اسلام و شرق مواجه است. در همة شماره‌هاي اين نشرية وزين مطالب آكادميك بسياري در حوزه‌هاي علوم مختلف، خاصه علوم انساني يافت مي‌شود. بي‌ترديد پژوهشگران علوم انساني و علوم قديم و فلسفه و عرفان و تاريخ بي‌نياز از مطالعة اين نشريه نيستند. ويژگي ديگر اين نشريه مربوط مي‌شود به شيوة نگارش و ارائة جستارهاي آكادميك در آن.
نخست بايد گفت نويسندگاني كه در مطالعات ايراني نقد و معرفي يا مقاله مي‌نويسند به خوبي از عهدة تحليل و تفسير موضوعات برمي‌آيند. از اين‌ها گذشته، تنوعِ نثري نويسندگان آشكار و غلط چاپي در آن نادر است. اين تنوع نثري از ديد آكادميك ويراستاران نشريه ناشي مي‌شود كه به واقع با نثر صاحب قلم كاري ندارند و دل و رودة مقاله را به هم نمي‌ريزند.
و اما اين شمارة نشرية مطالعات ايراني (جلد 41، شمارة 4، 2008) مشتمل است بر سه بخش، يك ضميمه و معرفي كتاب. بخش نخست به مقالات تاريخ علوم و صنايع در سرزمين‌هاي اسلامي و شرقي قرن سوم / نهم تا اواخر سدة دوازدهم / هيجدهم اختصاص يافته است. معرفي چارچوب‌هاي تأويلي و تحليلي با عطف به ديدگاه‌هاي معاصر و تاريخي موضوع مهم ديگر اين شماره است.
الهه خيرانديش، كارول بير و نجم‌الدين يوسفي مقدمه‌اي براي اين شماره نگاشته‌اند و در آن توضيحاتي در باب علوم، صنايع و حرفه‌ها و توليد دانش در ايران و سرزمين‌هاي اسلامي شرقي آورده‌اند.
در بخش اول مقاله‌اي دربارة كتاب اصول اقليدس آمده است. در اين جستار مؤلف اين نكته را بررسي مي‌كند كه اصول اقليدس در سنت ايراني ارتباط بسيار نزديكي با روايت عربي اثر ايراني، آسياي مركزي و هند دارد. اين سنت نقطة شروع چند گانه‌اي دارد و روايت عربي نصيرالدين طوسي از آن تأثير عميقي به جا گذاشته است اما چندين روايت عربي سراغ داريم كه در برگردان‌هاي فارسي اساسي بوده‌اند. در سطح تشريعي، سنن عربي و اسلامي در فضاهاي گوناگوني شكوفا شده‌اند، براي مثال مصاديقي از قبيل توجه به اين سنن در دربارها يا مدارس مي‌توان يافت.
جان كلام مؤلف اين است كه تحقيق در نسخه‌هاي خطي همواره كليدي در اختيار پژوهشگر قرار مي‌دهد كه با كمك آن مي‌توان نخ پنهان ارتباطي بين علوم رياضي و ساير متون و رشته‌ها و رساله‌ها را يافت.
الهه خيرانديش در مقالة خود سنت‌هاي علمي و فارسي عربي را بررسي مي‌كند. كارل بير در مورد تزئينات در جهان اسلام بحث مي‌كند و بر اين باور است كه تزئينات به منزلة الگوي هندسي ريشه در مفاهيم متافيزيكي پرعظمت ايران قرن هفتم / پانزدهم دارد.
رضا سرهنگي مسئلة اشكال دو بُعدي در آثار ابوالوفاء بوزجاني رياضي‌دان قرن
دهم / چهارم را تحليل كرده است.
بخش دوم حاوي چهار مقاله است و در اين بخش سيد محمد حسين منصور، مهدي فراهاني منفرد، محمدرضا نوربخش و نجم‌الدين يوسفي مقالات آكادميكي ارائه داده‌اند. «شرف‌الدين علي يزدي مورخ و رياضي‌دان» از جمله مهم‌ترين جستارهاي اين بخش است.
در ضميمة نشريه، گِست كوراتور و الهه خيرانديش مقاله‌اي در باب ديالوگ‌هاي تاريخي و نسخ خطي علمي و كتاب‌هاي چاپ شده در اين زمينه ارائه داده‌اند. در بخش سوم نُه كتاب معرفي شده است. سرآغاز جنگ سرد: بحران شوروي ـ امريكا بر سر آذربايجان ايران ، دين و سياست در ايران مدرن و وسائل حقوقي تأليف حسينعلي منتظري از جمله كتاب‌هايي است كه در اين بخش معرفي شده‌اند.