مطالعات ایرانی/ سحر مازیار
(معرفى نشريه Iranian Studies)
Iranian Studies
(Journal of the International Society for Iranian Studies)
UK .University of Oxford ,Homa Katauzian : Editor
: Assistant Editor
Dominic Brookshow
Hossein Shahidi
Routledge Publication
April 2008 ,Number 2 ,Volume 41
نشريه مطالعات ايرانى در شماره چهل و يكم (اپريل 2008) خود، طبق عادت مألوف، هفت مقاله و هشت بررسى كتاب را دربر مىگيرد. با هم نگاهى به خلاصه مقالات اين شماره مىاندازيم:
1. بررسى كيفى تحصيلات عاليه در ايران: يك بررسى تاريخى
نويسندگان: مقصود فراستخواه، محمد قاضى و عباس بازرگان
اين مقاله از طريق بررسى مدارك تاريخى و با رهيافتى نقادانه سعى دارد تا به ارزيابى سطح كيفى فعاليتهايى كه در طى صد سال گذشته در سطح دبيرستانها و دانشگاههاى ايران روى داده بپردازد و با كمك آن، به اين پرسش پاسخ دهد كه چرا دانشگاههاى ايرانى و مؤسسات آموزش عالى نتوانستند در طى اين سالها به يك استقلال درونى و ساختار مؤثر و مستقلى دست پيدا كنند. و در صورت رسيدن به چنين جايگاهى با چه منازعاتى روبرو خواهند بود.
2. ايران و امريكا: اختلافات حل شدنى؟!
نويسنده: Gawdat Bahgat
اين مقاله، تلاشِ تهران براى ارتباط با گروههاى مبارز در عراق، حزبالله لبنان و حماس و فلسطين را تحليل مىكند و به بررسى حوادث چند سال اخير در عراق بعد از مرگ صدام حسين، اتفاقات روى داده در لبنان و رهبرى سيد نصرالله و حمايت ايران از او و گروه حماس در فلسطين مىپردازد و موضع امريكا و اسراييل را نيز در اين موارد تجزيه و تحليل مىكند. و بيان مىكند كه ايران در جستجوى امنيت و آرامش در عراق و برگزارى انتخابات قوى دولتى در بغداد است. حزبالله لبنان نيز سعى دارد تا با پشتيبانى ايران، شرايط اجتماعى و اقتصادى خود را بهبود بخشد و در پايان نويسنده به اين نتيجه مىرسد كه اگرچه امريكا و ايران علايق متفاوتى در منطقه دارند اما آنها ضرورتاً و بالذات از يكديگر مجزا و در تقابل با هم نيستند.
3. آقا نجفى، حاج آقا نورالله و ظهور اسلامگرايى در اصفهان 1889 – 1908
نويسنده: Vanessa Martin
به موازات شكوفا شدن انديشههاى سكولار در ميان مردم و شكلگيرى آن در زمان انقلاب مشروطه، حركتى بر پايه شريعت شكل گرفت كه در جستجوى اسلامگرايى مدرن بود. اين مقاله به بررسى شكلگيرى آن حركت در اصفهان مىپردازد و در گام نخست، تجارب دو برادر – با اختلاف سنى زياد – آقانجفى اصفهانى و حاج آقا نورالله اصفهانى را مقايسه مىكند و سپس به بررسى راهى كه برادر جوانتر در آن پذيراى انديشههاى اسلامگرايانهاى كه در خاورميانه وجود داشت شد مىپردازد.
و در ادامه، اين مقاله، اجزاى انديشههاى سياسى آقا نورالله، كه تحت تأثير تجربه عملى او در بدعت نهادن مؤسساتى در اصفهان بود، را واكاوى مىكند.
حاج آقا نورالله بر اين باور است كه مشروطهگرايى در اسلام به طور ضمنى وجود دارد و آن را به عنوان عاملى ثروتزا در ميان مسلمانان نشان مىدهد. او همچنين از بسيارى از ويژگىهاى اسلامگرايى اخير همچون تشكيل سپاه قوى جانبدارى مىكند.
4. سياوش به مثابه الوهيت گياهى
نويسنده : مريم نعمت طاووسى Maryam Nemat Tavousi
كثرت مرثيهسرايىهاى ساليانهاى كه به «سياوش» اختصاص دارد نشان مىدهد كه «سياوش» يكى از شخصيتهاى ويژه و منحصر به فرد شاهنامه است.
عناصر مراسمى كه در باب سياوش برگزار مىشود با الوهيت گياهى در بعضى از اديان ديگر قابل مقايسه است.
يكى از ويژگىهاى خاص، چرخه زايش – مرگ – باز زايش الوهيت گياهى است كه در پروسه ويژهاى از حوادث رخ مىدهد. در مقاله مذكور مؤلف تلاش مىكند تا به بررسى داستان سياوش در شاهنامه بپردازد و آن را با پروسه زايش – مرگ – باززايش در الوهيت گياهى مرتبط كند.
در اين مقاله پس از معرفى شاهنامه، زندگى سياوش مورد بررسى قرار مىگيرد:
پس از مرگ ناجوانمردانه سياوش، پسر او كيخسرو زاده مىشود، كيخسرو تناسخ دوباره سياوش در عالم زمينى است همچنان كه پس از آشوبى كه در عالم طبيعت رخ مىدهد ربالنوع طبيعت دوباره بازمىگردد و صلح و آرامش را در زمين برقرار مىكند. نويسنده در پايان مقاله در نتيجهگيرىاش دست به مقايسه جالبى مىزند و اسطوره حيات الوهيت گياهى را با داستان سياوش تطبيق مىدهد:
اسطوره الوهيت گياهىحماسه سياوش و كيخسرو
عزيمت از زمين به زيرزمينسياوش، ايران را به مقصد توران ترك مىكند
اقامت موقت در زيرزمينسياوش در توران مىماند
مرگ الوهيت گياهىمرگ سياوش
اضمحلال طبيعتخشكسالى در طى جنگ پايانى
بازگشت الوهيت گياهى در بهاركيخسرو در بهار به ايران بازمىگردد
باز زايش طبيعتپايان خشكسالىها: پيروزى نهايى ايران بر توران
پس منطقى به نظر مىرسد كه داستان سياوش و كيخسرو را ما در واقع، روايت دوباره داستان زايش – مرگ – باززايش الوهيت گياهى بدانيم.
5. تعارف، شگرد نويسنده در نثر فارسى قرن بيستم
نويسنده : Agnes Nemeth
نويسنده، در اين مقاله با بررسى نثر داستاننويسانى همچون صادق هدايت، بزرگ علوى، صادق چوبك و جلال آلاحمد در پى آن است تا نشان دهد چگونه نويسندگان مذكور با استفاده از شگرد «تعارف» در پى القاء يك نوع شخصيت، منش و باور به مخاطب هستند كه منجر به پيشداورى خواننده مىشود. در طى مقاله، نويسنده به توصيف و تشريح انواع تعارف و باورهاى مربوط به آن و سپس ذكر نمونههاى آن در متون ادبى نويسندگان مورد بحث مىپردازد.
6. از مسيحى كردن تا مدرن ساختن ايران:
ميسيون پرسبيترين امريكايى و شاگردان ايرانى آن
{P The American Presbyterian Mission . P}
نويسنده: ياسمين رستم كلايى
اين مقاله، برنامه آموزشى پرسبيترين امريكايى در ايران، از اوايل قرن نوزدهم تا 1940 را مورد بررسى قرار مىدهد.
در حالى كه اغلبِ متونِ در باب اين موضوع، روابط دولت ايران – ميسيونرها و مدارس پسرانه پرسبيترينها در ايران را مورد بحث قرار مىدهند، اين مقاله سعى دارد تا نشانى از روابط مابين پرسبيترينهاى امريكايى، دولت ايران و دانشآموزان و خانوادههاى ايرانى مدارس دخترانه را به دست دهد. پرسبيترينهاى آمريكايى سعى مىكنند تا با آموزش دختران و ارتقاء سطح آگاهى آنها در زندگى، قدمى در جهت مدرن كردن جامعه ايران بگذارند. چنانكه يكى از مبلغين مسيحى آمريكايى، Jone Doolittle، مىگويد: «باقىِ مدرسهها نمىدانند ما چه ايدهاى در سر مىپروريم. آنها تنها مشغول آموزش و تدريس شاگردانشان هستند حال آنكه ما در تلاش ارتقاء سطح زندگى دختران – زنان آينده ايران – هستيم.»
مطالعه مدارس دخترانه تحت نظارت پرسبيترينها در ايران – مدارس دختران بيتل و سپس نوربخش – و بررسى تاريخ شصت و شش ساله آن، علايق، راهكارها و ترفندهاى مبلغين آن مدارس را آشكار مىسازد، اصلاحات و ترفندهايى كه از جانب ايرانيان نيز بر آنان تحميل مىشد. علىرغم ترويج مدارسى با شيوههاى مدرن امريكايى و آموزش مسيحى، فارغالتحصيلان جوان مدارس بيتل / نوربخشِ ايران، يك ملىگرايى ايرانى و اسلامى را ترويج دادند كه ميسيونهاى مسيحى را به سوى ويژگى مهم ساختار ناسيوناليسم و مدرنگرايى ايرانيان سوق داد.
7. روزى كه آيتالله را بردند
نويسنده : Tom Fenton
پس از سقوط محمدرضاشاه در 1979، فنتون نخستين روزنامهنگار غربى بود كه با آيتالله خمينى مصاحبه كرد. او دوباره پس از تسخير لانه جاسوسى نيز به تهران آمد. فنتون در اين مقاله به تشريح روزهاى فوت آيتالله خمينى در ايران مىپردازد.
در بخش دوم مطالعات ايرانى به معرفى و بررسى مختصر هشت كتاب زير پرداخته مىشود:
1. تاريخ نخستين فرهنگستانِ ايرانى به روايتِ اسناد همراه با واژههاى مصوب و گمشده فرهنگستان، محسن روستايى، نشر نى، 1385، 631 ص.
به روايت Bianca Devos ، كه معرفى اين كتاب را بر عهده دارد، كتاب از دو قسمت تشكيل مىشود: در قسمت اول، محسن روستايى به بيان تاريخچهاى از فرهنگستان مىپردازد (كتاب اول) و در قسمت دوم به بيان لغات و اصطلاحات رايج در زبان فارسى كه مصوب فرهنگستان است پرداخته مىشود (كتاب دوم).
2. به سوى كنترل منابع نفتى در منطقه خزر، مهدى پرويز امينه، نيويورك، انتشارات سنت مارتين، 1999، 285 ص.
درياى خزر، به دليل دارا بودن منابع غنى انرژى، از موقعيت استراتژيك خاصى برخوردار است نويسنده سعى مىكند در اين كتاب به بررسى مواضع كشورهاى مختلف بر سر اين دريا و موقعيت جغرافيايى – سياسى آن بپردازد.
معرفى اين كتاب را منوچهر دُرّاج از دانشگاه تگزاس بر عهده داشته است.
A Memoir of Growing up Iranian in America andAmerican in : Jihad Lipstick .3
.249 pp ,2005 ,New York ,Azadeh Moaveni .Iran
به گفته Malina Dunk ، آزاده معاونى كه ايرانى و بزرگشده امريكاست بعد از اتمام تحصيلاتش در دانشگاه كاليفرنيا تصميم مىگيرد به بررسى ايرانيان ساكن امريكا بپردازد. سپس او به تهران سفر مىكند و تجربيات خود در تهران و يافتههايش را بيان مىكند و وضعيت زندگى، عقايد و باورها و شرايط اجتماعى – سياسى ايران را شرح مىدهد.
4. ، Journey to Heading 270 degrees ، احمد دهقان، معرفى و ترجمه توسط پُل اسپرچمن (Paul Sprachman)، انتشارات مزدا، 2006، 184 ص.
Journey to Heading 270 degrees ، نام رمانى است از احمد دهقان كه مضمونى جنگى دارد. فريدون فرخ، استاد دانشگاه تگزاس، در اين قسمت به نقد و بررسى رمان احمد دهقان مىپردازد.
,UniversityFlorida ,Nadir Shah’s Quest for Legitimacy in Post-Safavid Iran .5
of .150pp ,2006
Perry .John R ، استاد دانشگاه شيكاگو، معرفى اين كتاب را بر عهده دارد. او ضمن شرح و توصيف كتاب در اهميت آن مىگويد:
«اين كتاب خلاء تاريخ مدرن ايران در خلال سالهاى 1734 – 44 را پر مىكند؛ سالهايى كه ايران و تركيه جو مذهبى و تأمل برانگيزى را براى دو – سه قرن از سر مىگذراندند.»
در حقيقت اين كتاب به بررسى روابط نادرشاه و اتومان در سالهاى مذكور{P Ottoman
مىپردازد و سياستهاى نادرشاه در قبال مذهب را مورد بررسى قرار مىدهد.
6. فرهنگ و رسوم ايران (Culture and Customs of Iran)، ال. دانيل التون (Elton ,Daniel .L) و على اكبر مهدى، انتشارات گرين وود، 2006، 231 ص.
همچنان كه از عنوان كتاب پيداست، اين كتاب به بررسى باورها، عقايد و آداب و رسوم مردم ايران مىپردازد و البته وضعيت زنان ايران، خانواده، ادبيات ايران، موسيقى ايران، سينماى ايران نيز از ديگر مباحث مطروحه در كتاب است.
Soraya Tremayne ، استاد دانشگاه اكسفورد، به معرفى و نقد كتاب پرداخته است.
.220pp ,2005 ,Paris Ellipses ,Frإdإric Telleir ,l’beure de l’Iran .7
معرفى اين كتاب بر عهده Azadeh Kian-Theiebaut مىباشد. او بيان مىكند كه نويسنده در اين كتاب به بررسى مواضع سياسى و باورهايش درباره ايران مىپردازد.
Social Networks and Economic Strategies of theHazaras : War and Migration .8
.328pp ,2005 ,Routledge ,Alessandro Monsutti ,of Afghanistan
آخرين كتابِ مورد بررسى، با موضوع جنگ و مهاجرت، شبكههاى اجتماعى و استراتژيهاى اقتصادى در هزارسِ افغانستان را مورد نقد و نظر قرار مىدهد