مطالعات ایرانی/ سحر مازیار

 (معرفى نشريه Iranian Studies)

  Iranian Studies

    (Journal of the International Society for Iranian Studies)

  UK .University of Oxford ,Homa Katauzian : Editor

  : Assistant Editor

    Dominic Brookshow

    Hossein Shahidi

  Routledge Publication

  April 2008 ,Number 2 ,Volume 41

 نشريه مطالعات ايرانى در شماره چهل و يكم (اپريل 2008) خود، طبق عادت مألوف، هفت مقاله و هشت بررسى كتاب را دربر مى‏گيرد. با هم نگاهى به خلاصه مقالات اين شماره مى‏اندازيم:

 1. بررسى كيفى تحصيلات عاليه در ايران: يك بررسى تاريخى‏

 نويسندگان: مقصود فراستخواه، محمد قاضى و عباس بازرگان‏

 اين مقاله از طريق بررسى مدارك تاريخى و با رهيافتى نقادانه سعى دارد تا به ارزيابى سطح كيفى فعاليت‏هايى كه در طى صد سال گذشته در سطح دبيرستانها و دانشگاه‏هاى ايران روى داده بپردازد و با كمك آن، به اين پرسش پاسخ دهد كه چرا دانشگاه‏هاى ايرانى و مؤسسات آموزش عالى نتوانستند در طى اين سال‏ها به يك استقلال درونى و ساختار مؤثر و مستقلى دست پيدا كنند. و در صورت رسيدن به چنين جايگاهى با چه منازعاتى روبرو خواهند بود.

 2. ايران و امريكا: اختلافات حل شدنى؟!

 نويسنده: Gawdat Bahgat

 اين مقاله، تلاشِ تهران براى ارتباط با گروه‏هاى مبارز در عراق، حزب‏الله لبنان و حماس و فلسطين را تحليل مى‏كند و به بررسى حوادث چند سال اخير در عراق بعد از مرگ صدام حسين، اتفاقات روى داده در لبنان و رهبرى سيد نصرالله و حمايت ايران از او و گروه حماس در فلسطين مى‏پردازد و موضع امريكا و اسراييل را نيز در اين موارد تجزيه و تحليل مى‏كند. و بيان مى‏كند كه ايران در جستجوى امنيت و آرامش در عراق و برگزارى انتخابات قوى دولتى در بغداد است. حزب‏الله لبنان نيز سعى دارد تا با پشتيبانى ايران، شرايط اجتماعى و اقتصادى خود را بهبود بخشد و در پايان نويسنده به اين نتيجه مى‏رسد كه اگرچه امريكا و ايران علايق متفاوتى در منطقه دارند اما آنها ضرورتاً و بالذات از يكديگر مجزا و در تقابل با هم نيستند.

 3. آقا نجفى، حاج آقا نورالله و ظهور اسلام‏گرايى در اصفهان 1889 – 1908

 نويسنده: Vanessa Martin

 به موازات شكوفا شدن انديشه‏هاى سكولار در ميان مردم و شكل‏گيرى آن در زمان انقلاب مشروطه، حركتى بر پايه شريعت شكل گرفت كه در جستجوى اسلام‏گرايى مدرن بود. اين مقاله به بررسى شكل‏گيرى آن حركت در اصفهان مى‏پردازد و در گام نخست، تجارب دو برادر – با اختلاف سنى زياد – آقانجفى اصفهانى و حاج آقا نورالله اصفهانى را مقايسه مى‏كند و سپس به بررسى راهى كه برادر جوانتر در آن پذيراى انديشه‏هاى اسلام‏گرايانه‏اى كه در خاورميانه وجود داشت شد مى‏پردازد.

 و در ادامه، اين مقاله، اجزاى انديشه‏هاى سياسى آقا نورالله، كه تحت تأثير تجربه عملى او در بدعت نهادن مؤسساتى در اصفهان بود، را واكاوى مى‏كند.

 حاج آقا نورالله بر اين باور است كه مشروطه‏گرايى در اسلام به طور ضمنى وجود دارد و آن را به عنوان عاملى ثروت‏زا در ميان مسلمانان نشان مى‏دهد. او همچنين از بسيارى از ويژگى‏هاى اسلام‏گرايى اخير همچون تشكيل سپاه قوى جانبدارى مى‏كند.

 4. سياوش به مثابه الوهيت گياهى‏

 نويسنده : مريم نعمت طاووسى Maryam Nemat Tavousi

 كثرت مرثيه‏سرايى‏هاى ساليانه‏اى كه به «سياوش» اختصاص دارد نشان مى‏دهد كه «سياوش» يكى از شخصيت‏هاى ويژه و منحصر به فرد شاهنامه است.

 عناصر مراسمى كه در باب سياوش برگزار مى‏شود با الوهيت گياهى در بعضى از اديان ديگر قابل مقايسه است.

   يكى از ويژگى‏هاى خاص، چرخه زايش – مرگ – باز زايش الوهيت گياهى است كه در پروسه ويژه‏اى از حوادث رخ مى‏دهد. در مقاله مذكور مؤلف تلاش مى‏كند تا به بررسى داستان سياوش در شاهنامه بپردازد و آن را با پروسه زايش – مرگ – باززايش در الوهيت گياهى مرتبط كند.

 در اين مقاله پس از معرفى شاهنامه، زندگى سياوش مورد بررسى قرار مى‏گيرد:

 پس از مرگ ناجوانمردانه سياوش، پسر او كيخسرو زاده مى‏شود، كيخسرو تناسخ دوباره سياوش در عالم زمينى است همچنان كه پس از آشوبى كه در عالم طبيعت رخ مى‏دهد رب‏النوع طبيعت دوباره بازمى‏گردد و صلح و آرامش را در زمين برقرار مى‏كند. نويسنده در پايان مقاله در نتيجه‏گيرى‏اش دست به مقايسه جالبى مى‏زند و اسطوره حيات الوهيت گياهى را با داستان سياوش تطبيق مى‏دهد:

 اسطوره الوهيت گياهى‏حماسه سياوش و كيخسرو

 عزيمت از زمين به زيرزمين‏سياوش، ايران را به مقصد توران ترك مى‏كند

 اقامت موقت در زيرزمين‏سياوش در توران مى‏ماند

 مرگ الوهيت گياهى‏مرگ سياوش‏

 اضمحلال طبيعت‏خشكسالى در طى جنگ پايانى‏

 بازگشت الوهيت گياهى در بهاركيخسرو در بهار به ايران بازمى‏گردد

 باز زايش طبيعت‏پايان خشكسالى‏ها: پيروزى نهايى ايران بر توران‏

 پس منطقى به نظر مى‏رسد كه داستان سياوش و كيخسرو را ما در واقع، روايت دوباره داستان زايش – مرگ – باززايش الوهيت گياهى بدانيم.

 5. تعارف، شگرد نويسنده در نثر فارسى قرن بيستم‏

 نويسنده : Agnes Nemeth

 نويسنده، در اين مقاله با بررسى نثر داستان‏نويسانى همچون صادق هدايت، بزرگ علوى، صادق چوبك و جلال آل‏احمد در پى آن است تا نشان دهد چگونه نويسندگان مذكور با استفاده از شگرد «تعارف» در پى القاء يك نوع شخصيت، منش و باور به مخاطب هستند كه منجر به پيش‏داورى خواننده مى‏شود. در طى مقاله، نويسنده به توصيف و تشريح انواع تعارف و باورهاى مربوط به آن و سپس ذكر نمونه‏هاى آن در متون ادبى نويسندگان مورد بحث مى‏پردازد.

 6. از مسيحى كردن تا مدرن ساختن ايران:

 ميسيون پرسبيترين امريكايى و شاگردان ايرانى آن‏

{P  The American Presbyterian Mission . P}

 نويسنده: ياسمين رستم كلايى‏

 اين مقاله، برنامه آموزشى پرسبيترين امريكايى در ايران، از اوايل قرن نوزدهم تا 1940 را مورد بررسى قرار مى‏دهد.

 در حالى كه اغلبِ متونِ در باب اين موضوع، روابط دولت ايران – ميسيونرها و مدارس پسرانه پرسبيترين‏ها در ايران را مورد بحث قرار مى‏دهند، اين مقاله سعى دارد تا نشانى از روابط مابين پرسبيترين‏هاى امريكايى، دولت ايران و دانش‏آموزان و خانواده‏هاى ايرانى مدارس دخترانه را به دست دهد. پرسبيترين‏هاى آمريكايى سعى مى‏كنند تا با آموزش دختران و ارتقاء سطح آگاهى آنها در زندگى، قدمى در جهت مدرن كردن جامعه ايران بگذارند. چنانكه يكى از مبلغين مسيحى آمريكايى، Jone Doolittle، مى‏گويد: «باقىِ مدرسه‏ها نمى‏دانند ما چه ايده‏اى در سر مى‏پروريم. آنها تنها مشغول آموزش و تدريس شاگردانشان هستند حال آنكه ما در تلاش ارتقاء سطح زندگى دختران – زنان آينده ايران – هستيم.»

 مطالعه مدارس دخترانه تحت نظارت پرسبيترين‏ها در ايران – مدارس دختران بيتل و سپس نوربخش – و بررسى تاريخ شصت و شش ساله آن، علايق، راهكارها و ترفندهاى مبلغين آن مدارس را آشكار مى‏سازد، اصلاحات و ترفندهايى كه از جانب ايرانيان نيز بر آنان تحميل مى‏شد. على‏رغم ترويج مدارسى با شيوه‏هاى مدرن امريكايى و آموزش مسيحى، فارغ‏التحصيلان جوان مدارس بيتل / نوربخشِ ايران، يك ملى‏گرايى ايرانى و اسلامى را ترويج دادند كه ميسيون‏هاى مسيحى را به سوى ويژگى مهم ساختار ناسيوناليسم و مدرن‏گرايى ايرانيان سوق داد.

 7. روزى كه آيت‏الله را بردند

 نويسنده : Tom Fenton

 پس از سقوط محمدرضاشاه در 1979، فنتون نخستين روزنامه‏نگار غربى بود كه با آيت‏الله خمينى مصاحبه كرد. او دوباره پس از تسخير لانه جاسوسى نيز به تهران آمد. فنتون در اين مقاله به تشريح روزهاى فوت آيت‏الله خمينى در ايران مى‏پردازد.

 در بخش دوم مطالعات ايرانى به معرفى و بررسى مختصر هشت كتاب زير پرداخته مى‏شود:

 1. تاريخ نخستين فرهنگستانِ ايرانى به روايتِ اسناد همراه با واژه‏هاى مصوب و گمشده فرهنگستان، محسن روستايى، نشر نى، 1385، 631 ص.

 به روايت Bianca Devos ، كه معرفى اين كتاب را بر عهده دارد، كتاب از دو قسمت تشكيل مى‏شود: در قسمت اول، محسن روستايى به بيان تاريخچه‏اى از فرهنگستان مى‏پردازد (كتاب اول) و در قسمت دوم به بيان لغات و اصطلاحات رايج در زبان فارسى كه مصوب فرهنگستان است پرداخته مى‏شود (كتاب دوم).

 2. به سوى كنترل منابع نفتى در منطقه خزر، مهدى پرويز امينه، نيويورك، انتشارات سنت مارتين، 1999، 285 ص.

 درياى خزر، به دليل دارا بودن منابع غنى انرژى، از موقعيت استراتژيك خاصى برخوردار است نويسنده سعى مى‏كند در اين كتاب به بررسى مواضع كشورهاى مختلف بر سر اين دريا و موقعيت جغرافيايى – سياسى آن بپردازد.

 معرفى اين كتاب را منوچهر دُرّاج از دانشگاه تگزاس بر عهده داشته است.

  A Memoir of Growing up Iranian in America andAmerican in : Jihad  Lipstick .3

.249 pp ,2005 ,New York ,Azadeh Moaveni .Iran

 به گفته Malina Dunk ، آزاده معاونى كه ايرانى و بزرگ‏شده امريكاست بعد از اتمام تحصيلاتش در دانشگاه كاليفرنيا تصميم مى‏گيرد به بررسى ايرانيان ساكن امريكا بپردازد. سپس او به تهران سفر مى‏كند و تجربيات خود در تهران و يافته‏هايش را بيان مى‏كند و وضعيت زندگى، عقايد و باورها و شرايط اجتماعى – سياسى ايران را شرح مى‏دهد.

 4. ، Journey to Heading 270 degrees ، احمد دهقان، معرفى و ترجمه توسط پُل اسپرچمن (Paul Sprachman)، انتشارات مزدا، 2006، 184 ص.

 Journey to Heading 270 degrees ، نام رمانى است از احمد دهقان كه مضمونى جنگى دارد. فريدون فرخ، استاد دانشگاه تگزاس، در اين قسمت به نقد و بررسى رمان احمد دهقان مى‏پردازد.

  ,UniversityFlorida ,Nadir Shah’s Quest for Legitimacy in Post-Safavid Iran .5

of .150pp ,2006

 Perry .John R ، استاد دانشگاه شيكاگو، معرفى اين كتاب را بر عهده دارد. او ضمن شرح و توصيف كتاب در اهميت آن مى‏گويد:

 «اين كتاب خلاء تاريخ مدرن ايران در خلال سال‏هاى 1734 – 44 را پر مى‏كند؛ سال‏هايى كه ايران و تركيه جو مذهبى و تأمل برانگيزى را براى دو – سه قرن از سر مى‏گذراندند.»

 در حقيقت اين كتاب به بررسى روابط نادرشاه و اتومان در سال‏هاى مذكور{P  Ottoman

 مى‏پردازد و سياست‏هاى نادرشاه در قبال مذهب را مورد بررسى قرار مى‏دهد.

 6. فرهنگ و رسوم ايران (Culture and Customs of Iran)، ال. دانيل التون (Elton ,Daniel .L) و على اكبر مهدى، انتشارات گرين وود، 2006، 231 ص.

 همچنان كه از عنوان كتاب پيداست، اين كتاب به بررسى باورها، عقايد و آداب و رسوم مردم ايران مى‏پردازد و البته وضعيت زنان ايران، خانواده، ادبيات ايران، موسيقى ايران، سينماى ايران نيز از ديگر مباحث مطروحه در كتاب است.

 Soraya Tremayne ، استاد دانشگاه اكسفورد، به معرفى و نقد كتاب پرداخته است.

 .220pp ,2005 ,Paris Ellipses ,Frإdإric Telleir ,l’beure de l’Iran .7

 معرفى اين كتاب بر عهده Azadeh Kian-Theiebaut مى‏باشد. او بيان مى‏كند كه نويسنده در اين كتاب به بررسى مواضع سياسى و باورهايش درباره ايران مى‏پردازد.

  Social Networks and Economic Strategies of theHazaras : War and Migration .8

.328pp ,2005 ,Routledge ,Alessandro Monsutti ,of Afghanistan

 آخرين كتابِ مورد بررسى، با موضوع جنگ و مهاجرت، شبكه‏هاى اجتماعى و استراتژيهاى اقتصادى در هزارسِ افغانستان را مورد نقد و نظر قرار مى‏دهد