مجله فرهنگی و هنری بخارا
شماره هشتاد و پنجم جله بخارا با تصویری از فریدون توللی بر روی جلد منتشر شد.
بخارا 85 با بهاریه آغاز می‌شود، یادداشتی به‌قلم آیدین آغداشلو، به‌پیشواز نوروز 91 .
نه‌گفتن‌ها و نرفتن‌ها یادگاری است از ایرج افشار که به‌مناسبت اولین سالگرد درگذشت ایشان به‌چاپ رسیده؛ چند برگی از خاطرات ایرج افشار «از این دفتر بی‌معنی» به‌زودی به‌صورت کتاب منتشر خواهد شد و توضیح آن در مقدمه مقاله آمده است.
یاد مولانا بخشی است که به مقاله دکتر محمدعلی موحد اختصاص دارد، با عنوان ای که درون جان من تلقین شعرم می‌کنی. این مقاله که متن سخنرانی دکتر موحد در همایش جهانی از بلخ تا قونیه (26 و 27 آذرماه 1390 ـ دایره‌المعارف بزرگ اسلامی) بوده، توسط ایشان برای چاپ در بخارا بازبینی شده است. دکتر موحد در این مقاله از جمله به شرح این نکات می‌پردازد که «ورود مولانا در عرصۀ شاعری، پس از انقلاب روحی و تغییر احوالی بود که بر اثر مصاحبت با شمس در وی پدیدار گشت… شعر مولانا از ساحت عرفان وی جدا نیست.»
روژه مارتن دوگار و حماسة دست نیافتنی عنوان اولین مقاله بخش نقد ادبی است ترجمه دکتر عزت‌الله فولادوند و انتخاب ایشان برای چاپ در این شماره. دکتر فولادوند در ابتدای مقاله به معرفی و شرح حال هنری استیوارت هیوز، نویسنده مقاله، پرداخته‌اند. در این مقاله می‌خوانیم: «روژه مارتن دوگار به بیش از یک معنا چهره‌ای متعلق به مرحلة گذار و انتقال بود. مدتها رفیق و رایزن آندره ژید بود و درست پیش از آغاز جنگ جهانی اول، در جوانی، به حلقة نویسندگان نوول روو فرانسز پیوست و می شد او را، به این مناسبت، یکی از آخرین افراد نسل کلاسیک و، در عین حال، یکی از منادیان ادبیات آیندة تعهد به شمار آورد».
شوک فرهنگی بخشی است از ترجمه فارسی کتاب در حال چاپ «سنت و تجدد» به‌قلم آدونیس، شاعر و محقق عرب. او می‌پرسد: «آيا امروزه ممكن است كه عرب در فكر، هنر و شعر خود، همان موضوعی را دنبال كند كه تمدن او در گذشته مطرح ساخته است؟ …اگر مسئله متفاوت است، پرسشهاي آن نيز بايد متفاوت باشند و پاسخ ما به اين پرسشها، نیز باید مغایر با پاسخ‌هاي گذشته باشد و به ناگزیر در آينده بايد سبک اين پرسشها با سبک پرسشهاي قديمي، از لحاظ زيبايي‌شناسي متفاوت باشد.» مترجم این کتاب حبیب‌الله عباسی است.
پوشکین، نقد و نثر و تراژدیهای کوچک سومین مقاله بخش نقد ادبی به قلم علی بهبهانی است: «گزارش فشرد‌ه‌‌اي از آثار غير شعري پوشكين كه از ترجمه فارسيِ «تاريخ ادبيات روس» گزین شده است»
در بخش زبا‌شناسی شالوده‌های عصب‌شناختی زبان از دکتر محمدرضا باطنی و همچنین مقاله کاربرد فعل پارتیِ h z و ساخت های وابسته در سُغدی و بلخی نوشته پروفسور دِزمُند دورکین مَیستر ارنست ترجمه دکتر محمد شکری فومِشی به‌چاپ رسیده است. این مقاله نتیجه یک مطالعه موردی است و به مقایسه ساختاری و مفهومی این فعل در متون کهن زبان سغدی و بلخی (زبان‌های کهن ایرانی شاخه شمال‌شرق) می‌پردازد.
فکر رنگین صائب اولین مقاله بخش نقد شعر فارسی است. دکتر محمدابراهیم باستانی پاریزی می‌نویسد: «یک وقت در یکی از سخنرانی‌هايم، در شيراز … گفتم: همانطور كه دنياى علم، هنوز نيمكره چپ مغز آدمى را نشناخته، و آدميزاد هركار می‌کند تنها به نيروى استفاده از نيمكره راست مغز است … اينك درين مقدّمه می‌خواهم عرض كنم كه در كلّ تاريخ ادبيّات ايران، كه ما سبك خراسانى (تركستانى) و سبك عراقى، و سبك هندى را طبق تقسيم‌بندى معهود خود برگزيده ايم، تاكنون در باب دو سبك اول تحقيقات بسيار شده …امّا در باب سبك هندى كه در واقع نيمكره چپ مغز ادبيّات زبان فارسى است تحقيقات چندان مفصّل نيست، و حتّى گاهى اظهار کم‌لطفی نيز در حق اين سبك و صاحبان اين سبك كم و بيش شده است حال آن كه، اگر اندکی عميق شويم و واقعا به ادبيّات غنى اين سبك و اين عهد كه مختصّ عصر صفوى و زنديّه است بپردازيم، خواهيم ديد كه نه تنها از نيمكره راست مغز ادبى ما چيزى كم ندارد بلكه چيزى برسرى و اضافه هم دارد سبکی كه نمونه شاخص و نماينده برتر آن، صائب تبريزى است..»
سرچشمه‌ها و پشتوانه‌هاي شاهنامه فردوسي و شاهنامۀ نقالان را دکتر جلیل دوستخواه بر اساس نگرشی سنجشی مابین نسخ مختلف شاهنامه فردوسی با تأکید بر اهمیت متن‌های نقّالی تنظیم کرده‌اند که به قول ایشان «افزون بر ساختار و درونمايه‌شان، گنجينۀ بزرگ زبان تودۀ مردم نيز هستند و با برجا نماندنِ نمونه‌هاي بيشتري از آنها، چه سرمايۀ گراني را گم كرده‌ايم.»
حجم زندگی در مرگ تأملی در «هشت کتاب» سهراب سپهری است. سروش دباغ می‌نویسد: « در این مقاله می کوشم با واکاوی اشعار سپهری درباره مفهوم مرگ در هشت کتاب، و وام کردنِ مفاهیم عرفانی و فلسفی چندی، رأی او در باب این پدیده غریب را تبیین کرده، نسبت آن را با زندگی در نگاه سهراب توضیح دهم.»
تاریخ ایران باید دوباره‌نویسی شود اولین مقاله بخش تاریخ است. دکتر منوچهر پارسادوست معتقد است: « زمانه ما، زمانه دانايي و آگاهي است و بي‌گذشت‌تر از همة زمانها مجال خطاكردن به ملت‌ها نمي‌دهد… ضرورت زمان ماست كه تاريخ ايران، به دور از نفوذ هرگونه احساس و انديشه‌اي كه حقيقت را بپوشاند و يا وارونه جلوه دهد دوباره‌نويسي شود و مورد تحليل علمي قرار گيرد.»
کتابخانه آشور بانیپال به‌قلم دکتر ژاله آموزگار است: « تمّدن میان رودان تمدنی است که، به عنوان گاهوارة نگارش، از دیرباز با خط و کتابت ارتباطی تنگاتنگ داشته است و سرزمین ما، به دلایلی و بخصوص به دلیل قداستی که برای گفتار در برابر نوشتار قایل بوده است، دیرتر در به روی نگارش گشوده است… از این رو، در جستجوی کهن‌ترین کتابخانه به معنی اعم آن، باید پای به واد‌ی میا‌ن‌رودان گذاشت.»
عکسی که روی جلد شماره 85 می‌بینید، متعلق به فریدون توللی (1289-1364) است. و ویژه‌نامه این شماره که شامل نه مقاله و پنج شعر است به او اختصاص یافته. دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی درباره این شاعر معاصر چنین نوشته‌اند: «در بی‌اعتباری داوری‌های ما درباره معاصرانمان همین بس که مطبوعات، مرگ چهره درخشانی همچون فریدون تولّلی را به جرم ناسپاسی‌اش نسبت به نیما یوشیج و به خاطر بی‌اعتقادی‌اش نسبت به استمرار تاریخی شعر نو، با چنان توطئه سکوتی پذیرا شدند که گویی فریدون خود از مادر نزاده است. … فرض کنیم سراینده مجموعه «رها» و مؤلف «التفاصیل» در همان کودتای 1332 کشته شده یا به مرگ طبیعی درگذشته است؛ در این صورت تولّلی آن جوان پرشور سی و اند ساله ناآرام است که مورّخان ادبیات قرن حاضر به هیچ روی نمی‌توانند پایگاه او را به عنوان یک پیشاهنگ «شعرِ نو» انکار کنند و تأثیر شگفت‌آور «التفاصیل» او را در محافل اجتماعی و سیاسی و ادبیِ آن سال‌ها از یاد ببرند.»
در یادنامه فریدون توللی همچنین می‌توانید مقالاتی درباره او از علی‌اکبر سعیدی سیرجانی/ علی میرانصاری/ مهدی فیروزیان/ حسن امداد بخوانید. نامه‌های فریدون توللی به ایرج افشار (در دوران سردبیری مجله آینده) و نیز گفتگویی با نادر نادرپور درباره فریدون توللی و شعری درباره توللی از محمد خلیلی بیضایی از دیگر مطالب هستند. از قلم فریدون توللی مقدمة مجموعة شگرف شعر زمان‌ناپذیر و شعرهای دیو درون، ملعون، یار دیرینه، اندرز سوختگان به‌چاپ رسیده است.
واژه‌های نوساخته موضوع یازدهمین شماره قلم‌رنجه است. استاد بهاءالدین خرمشاهی به طرح این نکته می‌پردازد که: «…تعداد نشریات اعم از روزنامه و مجلّه فراوان و شاید بیش از پنج هزار عنوان است و در بی‌وقتی، و بدتر از آن بی‌تمرکزی که همه در زندگانی شتاب‌آلود امروز ایران و جهان دچار آن هستیم، هیچ خوانندة حرفه‌ای و قهاری نمی‌تواند حتی 5 عنوان از این انبوه 5 هزار عنوان را مدام و مستمر، ولو به شیوة تندخوانی و گزیده‌خوانی، پی‌بگیرد و بخواند. زبان فارسی در یک سده‌ای که از مشروطیت می‌گذرد، حتی صد واژة جدید و پربسامد عربی را از عربی امروز نگرفته، حال آنکه هزاران واژة وامی /وام‌‌واژه، ابتدا از فرانسه در نیم سدة اول، و سپس از انگلیسی در نیم سدة اخیر گرفته است.» در این مقاله نمونه‌های بسیاری از «واژگان و تعبیرات نوساخته» استاد خرمشاهی آورده شده است.
گفتگو با مترجم زبان گرجی شاهنامه فردوسی مقاله ایرانشناسی این شماره است. خانم بلا شالواشويلی شاعر و مترجم زبان گرجی طی چهار دهه، بخش‌هايی از شاهنامه فردوسی را به زبان گرجی برگردانيده و بصورت کتاب‌های جداگانه پادشاهی منوچهر، پادشاهی کيکاوس، داستان سياوش، پادشاهی خسرو پرويز به‌چاپ رسانده است. در سال 1390 ترجمه‌های قبلی و جديد وی از شاهنامه به زبان گرجی بصورت يک کتاب 981 صفحه‌ای با پشتیبانی رايزنی فرهنگی ايران در تفليس انتشار يافت و برنده کتاب سال ایران شد. این گفتگو را خانم دکتر تيِا شورغايا، استاد دانشگاه دولتی تفلیس، با ایشان انجام داده است.
تاریخ نشر در ایران در این شماره به معرفی چند ناشر دیگر از دوران پهلوی اول می‌پردازد، همچنین به «روزنامه‌ها و مجله‌هایی که ترویج‌گر اندیشه‌های باستان‌ستایانه بوده‌اند، عمده‌ترین آنها از عصر مشروطه تا پس از شهریور 1320» گفتمان چپ و نشر آخرین بخش این مقاله است. عبدالحسین آذرنگ در شماره سیزدهم این سلسله مقالات، تاریخ نشر در ایران را تا شهریور 1320 بررسی کرده است.
در بخش سفرنامه بخارا دو مقاله خواهید خواند. بام د نیا و مهمانی خاص امیر عبدالرحمن خان مترجم مقاله دکتر محمد آصف‌فکرت در توضیح آن نوشته‌اند: «بام دنیا فصل 19 زندگینامۀ لرد کرزن سیاستمدار، نویسنده و جهانگرد نامور انگلیسی است. زندگینامه را کنیث رُز نگاشته و نام کتاب «کرزن: یک شخص بسیار بزرگ» از یک شعر کرزن گرفته شده است. ترجمۀ این فصل را، با توجه به مطالب مهم جغرافیایی، تاریخی و سیاسی که در مورد منطقه دارد، برای فارسی زبانان مفید پنداشتیم…یکی ناحیۀ کوهستانی در شمالِ مرز شمالغربی هند که پامیرها (کوههای پامیر) خوانده می‌شد، و دیگر سرزمین مجاور یعنی افغانستان» سفر لرد کرزن در حدود سالهای 1894 میلادی صورت گرفته، مناسبات او با امیر افغانستان و اوضاع سیاسی منطقه از نکات قابل توجه مقاله هستند.
تاریخ اندیشه جدید ایرانی در سفرنامه‌های ایرانیان به فرنگ عنوان کتاب درحال چاپی است که علی دهباشی چند هفته پیش از انتشار با مؤلف آن به‌گفتگو نشسته. آقای فرامرز معتمد دزفولی به پرسش‌هایی پاسخ داده‌اند نظیر اینکه: « اين سفرنامه‌ها چه فايده و اثر سودمندي براي وضعيت کنوني ما دارند؟ سفرنامه‌هاي اين دوره بيان‌کننده چه مفاهيم و ارزشهای نوینی براي ايرانيان بوده که اين جايگاه را به آنها بخشيده است؟ آیا سفرنامه‌ها واجد اطلاعات جدیدی هستند که به آن توجه کمتر می‌شود؟ روش انتخابی شما در این اثر چه تفاوتی با دیگر آثار مشابه دارد و نحوه مواجهه و انتخاب سفرنامه‌ها برای شما چه بوده است؟»
خاطرات دوره سردبیری از دکتر محمود عنایت که به سال 1339 و دوران سردبیری ایشان در مجله فردوسی بازمی‌گردد؛ دیدار با حسین مکی «سرباز طن» و گفتگویی که اسماعیل جمشیدی در سال 1358 با وی انجام داده؛ و خاطرات کریم‌کشاورز که دومین بخش آن باعنوان یادبوده‌ها در این‌شماره به‌چاپ رسیده، سه مقاله بخش خاطرات هستند.
شورش در تهران و قتل وزیر مختار گریبایدوف در بخش تاریخ قاجار عنوان مقاله مفصل دکتر ابراهیم تیموری است. دکتر ابراهیم تیموری کتابی تحت عنوان «دیپلماسی و جنگ در ایران عصر قاجار » تألیف کرده‌اند که در چهار جلد به‌زودی منتشر خواهد شد. این کتاب مستند حاصل ده پانزده سال مستمر تحقیق و جستجو در آرشیوهای وزارت امور خارجه ایران و آرشیو ملّی انگلیس و دیوان هند در لندن و… است. فصلی از این کتاب که در اینجا به عنوان نمونه نقل شده، یادداشت‌های مهماندار ایرانیِ الکساندر گریبایدوف (وزیر مختار مقتول روسیه) است از آنچه از تبریز تا تهران دیده و شنیده و شرح چگونگی حمله و هجوم مردم به سفارت روسیه که با راهنمایی میرزا مسیح، مجتهد منتفذ تهران، صورت گرفته بود.
تنها منصب ديواني دكتر محمّد مصدق پيش از نظام مشروطيت در بخش تاریخ معاصر بر اساس خاطرات دکتر مصدق تنظیم شده است. دکتر ناصر تکمیل‌همایون در این مقاله ضمن اشاره به «چهار وزارتخانه مهّم عصر پيش از مشروطيت»، نهاد استیفا در خراسان، اوضاع سیاسی ایران در اوایل دوران مظفرالدین‌شاه قاجار و دوران «مستوفی‌گری مصدق‌السلطنه در خراسان» را تشریح کرده است.
کاریکاتورهای مجله وَنیتی فیر در بخش کاریکاتور و تاریخ به‌چاپ رسیده. فرزانه قوجلو درباره این مجله چنین نوشته: « وَنیتی‌فیر دست‌کم عنوان پنج مجله بوده است… ونیتی‌فیرِ مورد نظر ما هفته‌نامه‌ای بریتانیایی است که قریب پنجاه سال، از 1868 تا 1914، با انتشار مطالب سیاسی، اجتماعی و ادبی کوشید تا عطش مخاطبان مشتاق خود را سیراب کند و خوانندگان خود را هر هفته به تماشای آنچه می‌برد که خودپسندیهای بشر می‌نامید و به واسطه قطع خاص خود، نوشته‌ها و کاریکاتورهای رنگی به مایه رشک و الگوی دیگر مجلات آن دوره بدل شد. لزلی وارد یکی از کاریکارتوریست‌های نامی این مجله بود … در میان کاریکاتورهایی که لزلی از شخصیت‌های تاریخی کشیده، دو تن از شاهان ایرانی نیز به چشم می‌آیند: ناصرالدین‌شاه و مظفرالدین‌شاه» علاوه بر این دو نفر کاریکاتورهای جرج برنارد شاو، مارک تواین، اسکاروایلد، جوزف چمبرلین، و امپراتور مراکش و … را هم می‌توانید در این مقاله ببینید.
تارو پود هفت مدخل را درباره تاریخ هنرهای تجسمی و هنرمندان آن دربرمی‌گیرد. از مطالبی که محمدحسن حامدی به آن پرداخته: متن نامه اعتراض هنرجویان مدرسه صنایع جدیده در دی‌ماه 1316 با تلاش اصغر و جعفر پتگر، تصویر چاپ‌شده اتابک اعظم در سال 1903 میلادی در یک نشریه ژاپنی ، یادبود شکرالله خاک خوشنویس و شاعر شیرازی، مزار استاد بهزاد در هرات، میرزایوسف مذهب‌باشی (مذهب مشهور دوره قاجار)، یادبود استاد علی اکبر لرنی نقاش قهوه‌خانه.
یکصدمین سال انتشار سراج‌الاخبار روزنامۀ پیشتاز افغانستان در بخش تاریخ مطبوعات به‌قلم دکتر ناصرالدین پروین است: «از آن‌‌جا که انتشار سراج لاخبار، رویدادی بس مهم در زندگی فرهنگی و سیاسی کشور افغانستان است، بایسته می‌دانم برای معرفی روزنامه و ناشر برجسته‌اش محمود طرزی، اشاره‌هایی هم به وضع عمومی آن سالهای افغانستان بشود.»
نگاهی به مطبوعات تاجیکستان مقاله جامعی است درباره مطبوعات تاجیکستان. آقای کیانوش رستمی که خود مدیرمسؤول و سردبیر هفته‌نامه منطقه‌ای سیمره و دانشجوی دکتری روزنامه‌نگاری در تاجیکستان است، با نگاهی به تاریخچه چاپ روزنامه و نشریه در تاجیکستان که قدمتی صد ساله دارد، به معرفی نشریات مطرح و همچنین روزنامه‌نگاران بنام تاجیکی پرداخته است.
«توللیِ باستان‌شناس» اولین عنوان پاره‌های باستان‌شناسی است که در آن فعالیت‌ها و آثار به‌چاپ رسیده از فریدون توللی در زمینه باستان‌شناسی معرفی شده‌اند. عناوین دیگر این بخش که دومین‌بار است به‌قلم شهرام زارع در بخارا به‌چاپ می‌رسد، دربارة کاوش‌های باستان‌شناسی تپه‌های مارلیک در دهه چهل شمسی و سپس شرح «مارلیک؛ پروندة یک غارت فرهنگی» همراه با اسناد اداری مربوط به آن است.
محمود طلوعی در آئینه زمان این شماره مرگ رهبر کره شمالی، خانم تاچر و کتابی دربارة فن حکومت، ناگفته‌هایی دربارة مائو از زبان پزشک معالج وی، و سرنوشت رهبر انقلاب تاریخی اوکراین را برای بحث و بررسی انتخاب کرده است.
سند نویافته جمهوری‌خواهی مورخ 26 حوت 1302، نامه‌ای به دکتر مصدق جهت ترتیب‌دادن سخنرانی برای بیان شرایط وجوب جهاد در اسلام، استنساخ سندی با تاریخ نسبتا نامعلوم مربوط به فهرست اسامی مشمولین قانون تصفیه از دستگاه‌های دولتی، سند نامه آیت‌الله کاشانی به دکتر محمد مصدق برای پخش مستقیم مذاکرات از رادیو، از اسناد تاریخی موجود در کتابخانه مجلس هستند که آقای علی ططری در این شماره از شمیم بهارستان معرفی کرده‌اند. همچنین در این بخش می‌توانید از فعالیت‌های جدید کتابخانه مجلس در زمینه خرید اسناد و انتشار کتاب‌های جدید در این زمینه آگاه شوید.
نوازش قلمی در هوای دلتنگی که دکتر جواد مجابی آن را برای مجله بخارا می‌نویسند و در این شماره هم بسیار مفصل است. با یادی از تورج حمیدیان، «كارتونيست و معمار و عكاس و مدرس هنر» آغاز می‌شود، یادداشتی دربارة تئاتر آويتسك، تراژدي جسم بي‌هويت اثر ناصر حسيني مهر، نامه‌هایی از احمد میرعلائی به جواد مجابی، همچنین نامه‌هایی از پرویز خائفی، منوچهر لمعه، بیژن اسدی‌پور، علی‌محمد افغانی و… متن سخنان شاملو به‌مناسبت دریافت جایزه ادبی فروغ در سالن روزنامه اطلاعات همراه با عکس دستخط، یادداشتی درباره فروش آثار سهراب سپهری و همچنین متن گفتگویی بسیار خواندنی با شرکت جواد مجابی، ابوالقاسم سعیدی، پرویز تناولی، بهمن محصص و… که در تاریخ 22 مرداد 1347 انجام شده بود.
دکتر محمدحسن ابریشمی در بخش چهارشنبه‌سوری در مقاله‌ای با عنوان چهارشنبه‌سوري منشأ از شبانگاه قتل متوكل دارد به پیشینه آتش در فرهنگ ایرانی، پیشینه آیین چهارشنبه سوری، رویدادهای تاریخی مرتبط با این آیین و… پرداخته است.
بخارا 85 در زمینه معرفی، بررسی، و نقد کتاب سه بخش دارد:
در جعبه‌آینه کتاب «فرهنگ شاهنامه»، تصحیح دکتر علی رواقی را محمدافشین‌وفایی مورد نقد و بررسی مفصل قرار داده است.
در کتاب و کتابخوانی یادداشت جامعی می‌خوانیم از حسن سیدعرب درباره دایرة‌المعارف‌ها
در بررسی و نقد کتاب مقالاتی می‌خوانیم دربارة کتاب‌های « مصطفی شعاعیان و رومانتیسم انقلابی»، «خاطرات اردشیر آوانسیان»، «جاسوسی در حزب، برادران یزدی و حزب توده ایران»، «یاد یاران و قطره‌های باران»، «ساختارهای وندی مشتق های فعلی».
در بخش گزارش، شب گلهای شعر و موسیقی ایرانی (ویژه آرشیو برنامه رادیویی گلها که خانم جین لوسیون آن را جمع‌آوری کرده)، شب آئوجینو مونتاله همراه با متن سخنرانی دکتر آناموریا موتاکی (پژوهشگر ایتالیایی)، از شب‌های بخارا و همچنین متن سخنرانی پرویز دوایی و مسعود مهرابی در مراسم صد سال اعلان و پوستر فیلم در ایران که با همکاری نشر نظر در خانه هنرمندان ایران برگزار شد را می‌توانید بخوانید.
درگذشت پوران شجیعی و دکتر مهرآفاق بایوردی موضوع دو یادداشت بخش یاد و یادبود است.
بخش شعر با اشعاری از: سیمین بهبهانی، دکتر تقی‌پورنامداریان، شهزاده سمرقندی، سیروس شمیسا، غزل مصدق و… به‌چاپ رسیده و همچنین از شارل بودلر (ترجمه سحر کریمی‌مهر)، راینر ماریا ریکله (ترجمه شرف‌الدین خراسانی)، فدریکو گارسیا لورکا (ترجمه پرویز امین‌زاده). ترجمه انگلیسی یک شعر از فریدون مشیری را نیز دکتر بهروز عزب دفتری انجام داده است
با هم مرور می کنیم فهرست مطالب این شماره را :
بهاریه
بهاریه 1391/ آیدین آغداشلو 9
یاد ایرج افشار در نخستین سالگرد
نه گفتن‌ها و نرفتن‌ها (متن منتشر نشده)/ ایرج افشار 12
یاد مولانا
ای که درون جان من تلقین شعرم می‌کنی/ دکترمحمدعلی موحد 19
نقد ادبی
روژه مارتن دوگار و حماسة دست‌نیافتنی/ هنری استیوارت هیوز/
دکتر عزت‌الله فولادوند 27
شوک فرهنگی/ أدونیس (علی احمد سعید)/ دکتر حبیب‌الله عباسی 42
پوشكين: نقد و نثر و «تراژديهاي كوچك»/ علی بهبهانی 58
زبان‌شناسی
شالوده‌های عصب‌شناختی زبان/ دکترمحمدرضا باطنی 74
کاربرد فعل پارتیِ ʾhʾz و ساخت‌های وابسته در سُغدی و بلخی/
پروفسور دِزمُند دورکین مَیسترارنست/ دکتر محمد شکری فومِشی 86
نقد شعر فارسی
فكر رنگين صائب/ دکتر محمدابراهیم باستانی پاریزی 107
سرچشمه‌ها و پشتوانه‌هاي شاهنامه فردوسي و شاهنامۀ نقالان/
دکترجلیل دوستخواه 124
حجم زندگی در مرگ (یاد سهراب سپهری)/ سروش دباغ 139
شعر فارسی
سلامی از عقدۀ عشقی/ سیمین بهبهانی 150
هفت شعر از شهزاده سمرقندی 151
هبوط تلخ/ دکتر تقی پورنامداریان 155
آن که می‌خندد/ دکتر سیروس شمیسا 156
طبع جوان/ محمد آصف‌فکرت 158
گریز/ سیدمحمدحسن ناصحی 159
گفتگو/ غزل مصدق 160
کوچه/ فریدون مشیری/ ترجمه به انگلیسی: دکتر بهروز عزبدفتری 161
شعر جهان
عروج/ شارل بودلر/ سحر کریمی‌مهر 167
دعوت محمّد (ص)/ راینرِ ماریا ریلکه/ دکتر شرف‌الدین خراسانی 168
سرودهایی از فدریکو گارسیا لورکا/ پرویز امین‌زاده 169
تاریخ
تاريخ ايران بايد دوباره‌نويسي شود/ دکتر منوچهر پارسادوست 174
کتابخانه آشور بانیپال/ دکتر ژاله آموزگار 178
یادنامه فریدون توللی
سالشمار فریدون توللی/ احمد شعبانی 186
فریدون تولّلی/ دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی 193
هر دو شیرازی/ علی‌اکبر سعیدی سیرجانی 200
فریدون توللی در چند ماه پس از کودتای 28 مرداد/ علی میرانصاری 215
کهن‌پردازِ نو/ مهدی فیروزیان 229
نامه‌های توللی به ایرج افشار/ محمد افشین‌وفایی 252
گفتگو با نادر نادرپور شاعر معاصر دربارة دکتر خانلری و فریدون توللی 284
توللی و حوادث فارس/ حسن امداد 291
چون شاخه گلی/ محمد خلیلی بیضایی 302
مقدمة مجموعة شگرف شعر زمان‌ناپذیر/ فریدون توللی 303
برگزیده اشعار فریدون تولّلی: دیوِ درون، ملعون، یار دیرینه، اندرزِ سوختگان 315
قلم‌رنجه
قلم رنجه (11)/ بهاءالدین خرمشاهی 327
ایرانشناسی
گفتگو با مترجم زبان گرجی شاهنامه فردوسی/ دکتر تيِا شورغايا 341
تاریخ نشر
تاریخ نشر کتاب در ایران (13)/ عبدالحسین آذرنگ 352
سفرنامه
بام دنیا و مهمانی خاص امیر عبدالرحمن خان/ کنیث رز/ محمد آصف‌فکرت 363
تاریخ اندیشه جدید ایرانی در سفرنامه‌های ایرانیان به فرنگ/ فرامرز معتمد دزفولی/
علی دهباشی 391
خاطرات
خاطرات دورۀ سردبیری/ دکتر محمود عنایت 401
دیدار با حسین مکی سرباز وطن…/ اسماعیل جمشیدی 407
یادبوده‌ها (2) (خاطرات منتشر نشده)/ کریم کشاورز 424
شورش در تهران و قتل وزیرمختار، گریبایدوف/ دکتر ابراهیم تیموری 444
تنها منصب ديواني دكتر محمّد مصدق پيش از نظام مشروطيت/
دکتر ناصر تكميل‌همايون 495
کاریکاتور و تاریخ
کاریکاتورهای مجله‌ی وَنیتی‌فیر/ فرزانه قوجلو 507
تار و پود
تار و پود (4)/ محمدحسن حامدی 523
تاریخ مطبوعات
یکصدمین سال انتشار سراج‌الاخبار/ دکتر ناصرالدین پروین 547
نگاهی به مطبوعات تاجیکستان/ کیانوش رستمی 563
پاره‌های باستان‌شناسی
پاره‌های باستان‌شناسی(2)/ شهرام زارع 577
در آئینه زمان
در آئینه زمان (6)/ محمود طلوعی 597
شمیم بهارستان
شمیم بهارستان (5)/ علی ططری 607
نوازش‌های قلمی
نوازش قلمي در هواي دلتنگي (4)/ دکتر جواد مجابی 635
چهارشنبه‌سوری
چهارشنبه سوري منشأ از شبانگاه قتل متوكل دارد/ محمدحسن ابريشمي 676
جعبه‌آینة کتاب
عیب‌گویان بیشتر گم‌کرده راه/ محمد افشین‌وفایی 694
گزارش
گزارش شب گلهای شعر و موسیقی ایرانی/ سروش افشارپناه 740
گزارش شب آئوجینو مونتاله/ شهاب دهباشی 750
جايگاه تاريخيِ اِئوجِنيو مونتاله/ دکتر آنا موریا موتاکی 753
آئوجنيو مونتاله/ مریم شجاعی 765
صد سال اعلان و پوستر فیلم در ایران/ پرویز دوایی 770
پاس‌داشت خاطرات مشترک/ مسعود مهرابی 772
کتاب و کتابخوانی
يادداشتي درباره دايرهًْ‌المعارف‌ها/ حسن سيّدعرب 778
بررسی و نقد کتاب
در شهر افسانه و فقر و آماس/ حسین نوش‌آذر 785
خاطرات اردشير آوانسيان/ مسعود عرفانيان 791
جاسوسِ رفقا/ انوش صالحی 794
یاد یاران (نگاهی به کتاب دکتر احمد مهدوی دامغانی)/ دکتر حسن لاهوتی 802
ساختارهای وندی مشتق‌های فعلی/ یوسف امیری 810
یاد و یادبود
درگذشت دکتر پوران شجیعی/ ترانه مسکوب 815
درگذشت دکتر مهرآفاق بایبوردی/ لیلا صدر 820