متن پیام دکتر سعید فیروزآبادی به مناسبت اعلام اعطای جایزه نوبل ادبیات 2019 به پتر هانتکه
نوبل ادبیات 2019 برای آنکه گفت نه
امروز پنجشنبه دهم اکتبر 2019 آکادمی نوبل در استکهلم اعلام کرد که پتر هانتکه، نویسنده اتریشی ساکن پاریس همراه نویسنده لهستانی الگا توکارچوک برنده جایزه نوبل ادبیات در سال 2019 شده است. صبح با او از استکهلم تلفنی تماس گرفتند و به زبان آلمانی به او گفتند که برنده این جایزه شده است و او در کمال شگفتی این جایزه را پذیرفت.
اکنون کشور اتریش پس از الفریده یلینک که این جایزه را در سال 2004 دریافت کرده بود، یکی دیگر از برندگان جایزه ادبیات نوبل را به ادبیات جهان معرفی خواهد کرد. هانتکه این جایزه را در دهم دسامبر دریافت و در آنجا به‌رسم معمول همچون دیگر برندگان این جایزه سخنرانی خواهد کرد. آنچه او خواهد گفت هنوز مشخص نیست، ولی با نگاهی به بسیاری از سخنرانی‌های گذشته او بی‌تردید شگفتی‌ساز خواهد بود.
شاید دلیل این پیش‌بینی سخنرانی بسیار جنجالی او در جمع نویسندگان گروه 47 در پرینستون است. در سال 1966 هانتکه در این سخنرانی و در حضور بزرگترین نویسندگان آلمانی‌زبان همچون گونتر گراس که از شهرت فراوانی برخوردار بودند، با ظاهری خاص و یک کتاب منتشر شده با عنوان «زنبورهای سرخ» به متن‌خوانی نویسندگان گوش کرد و در سخنرانی جنجالی خود این متن‌ها را «ناتوان از توصیف» و جمله‌ها را «نوزادان مرده پیش از تولد» و آثار آنان را «ساده‌لوحانه» و منتقدان را ساده‌لوح خواند. در هر حال این گروه که از سال 1947 هر سال یک نشست برگزار می‌کرد و نویسندگان برتر آلمانی‌زبان آثار خود را در آن می‌خواندند، دو سال بعد برای همیشه تعطیل شد. شاید بازی شگفت روزگار این است که هانتکه امسال جایزه ادبی نوبل را دریافت کند، زیرا او در سال 2014 در مصاحبه‌ای عنوان کرده بود که این جایزه فقط لحظه‌ای توجه همگان را به خود جلب خواهد کرد و روزنامه‌ها چند سطری در باره‌اش می‌نویسند، ولی تأثیری بر ادبیات ندارد. اکنون باید دید آیا پتر هانتکه هنوز هم همان عقیده را دارد یا خیر.
هانتکه در رویارویی با جهان بیرونی و تفسیر آن، پیوسته منتقد و بی‌رحم بوده است. نمایشنامه «دشنام به تماشاچیان» نمونه‌ای از همین نگاه اوست. اجرای این نمایشنامه ساده و بدون دکور که بازیگران یکسره به تماشاگران دشنام می‌دادند، به کارگردانی کلاوس پی‌مان در فرانکفورت و همزمان با جنبش دانشجویی آن سال‌ها از هانتکه تصویری متفاوت‌تر ارائه کرد و این منتقد وضعیت موجود، پیوسته با نمایشنامه‌های بعدی خود همچون کاسپار این راه را ادامه داد، هرچند هرگز شعارهای سیاسی نسل 68 را نپذیرفت.
انتشار آثار بعدی او همچون «ترس دروازه‌بان از ضربه پنالتی»، «نامه‌ای کوتاه برای وداعی طولانی»، «وزن سنگین جهان»، «زن چپ دست» و آخرین رمانش «دزد میوه‌ها یا سفری به داخل سرزمین» در سال 2017 همچنان مخاطبان فراوانی داشته است. همکاری او با ویم وندرس در ساخت فیلم «ترس دروازه‌بان از ضربه پنالتی» و «برفراز آسمان برلین» نیز بر محبوبیت او بسیار افزوده است. ولی زندگی در پاریس و نگاه متفاوت هانتکه پیوسته او را بدل به چهره‌ای گوشه‌گیر و منزوی کرده است. واکنش او در قبال جنگ‌های بالکان و طرفداری او از صرب‌ها باعث انتقاد فراوان از او شد و برخی حتی او را برج‌عاج‌نشین ادبیات معرفی کردند.
در زمان اعلام جایزه ادبیات نوبل او را به دلیل نبوغ زبانی شایسته دریافت این جایزه دانسته‌اند. این نبوغ را بیشتر باید ناشی از نگاه متفاوت او در درک جهان دانست.
هانتکه در ایران چهره‌ای بسیار شناخته شده است و آثارش بارها به فارسی ترجمه و اجرا شده است. مجله بخارا با انتشار ویژه‌نامه‌ای برای او در سال 1385 گامی مهم درمعرفی او برداشت و هانتکه پس از دیدن نسخه‌ای از آن از سردبیر بخارا تشکر کرده بود.