شب فرهاد فخرالدینی برگزار شد

فخرالدینی در سال ۱۳۶۵ برای فیلم «گزارش یک قتل» و در سال ۱۳۶۶ برای فیلم «پرستار شب» برنده جایزه «بهترین موسیقی متن» از جشنواره فیلم فجر شده‌ است.

ارکستر ملی ایران

او در سال ۱۳۷۷ ارکستر موسیقی ملی ایران را بنیان گذاشت و اولین برنامه این ارکستر به اجرای چند اثر از علی تجویدی با آواز محمدرضا شجریان اختصاص یافت. وی در تیرماه سال ۱۳۸۸ از این سمت استعفاء داد. اما دوباره در خرداد ۱۳۹۴ رهبری ارکستر را به دست گرفت و در مقابل مقامهای دولتی، هنرمندان و سفرا نخستین اجرای خود را پس از سالها دوری از ارکستر انجام داد.

اجرای کنسرت در شهرهای پکن و شانگ‌های چین، اجرای کنسرت در کشور سویس -کویت و همچنین اجراهای متعدد در تهران و شهرهای سنندج، شیراز و اصفهان اشاره کرد

فرهاد فخرالدینی از تعلیم استادانی چون: احمد مهاجر، ابوالحسن صبا، علی تجویدی (در رشته ویولن و موسیقی ردیف ایرانی)، ملیک اصلانیان (در اصول تئوری و هارمنی و تجزیه و تحلیل موسیقی غربی)، مهدی برکشلی (در تجزیه و تحلیل موسیقی ایرانی) بهره‌مند گردید.

سپس دهباشی از محمدرضا شجریان به عنوان اولین سخنران دعوت کرد و وی نیز مروری داشت بر خاطراتش با فرهاد فخرالدینی:

خوشحالم که این افتخار را دارم که در محضر دوست دیرینه ام خاطرات را مرور می کنیم.

48سال است که از سال 42 با فرهاد فخرالدینی آشنا هستم. ایشان در آن زمان در ارکستر گلها بود و بعد رهبر ارکستر شد و دوستی ما نیز ادامه پیدا کرد. اولین بار هم که ارکستر در ایران ایجاد شد ایشان بانی آن بود که این افتخار نصیب من شد که من هم حضور داشته باشم.

وی ادامه داد: خاطرم هست در دستگاه چهارگاه با این شعر اگر دستم رسد روزی که انصاف از تو بستانم قضای عهد ماضی را شبی دستی برافشانم…. اجرا کردیم که در آن زمان هم در استودیو و هم چند شب در تالار وحدت این ارکستر اجرا شد. این دوستی و همکاری ادامه پیدا کرد

شجریان درخصوص خلق و خوی فرهاد فخرالدینی نیز گفت: صرف نظر از فعالیت های رادیویی و محیط کار صرف نظر از توانایی و دانش و هنر موسیقی، ایشان انسان خاصی است. کاش در دنیا مثل فخرالدینی چندتای دیگر داشتیم.

 مجمدرضا شجریان ، عکس از ژاله ستار
مجمدرضا شجریان ، عکس از ژاله ستار

استاد آواز ایران ادامه داد:‌ همانگونه که می دانید سازگاری با ما هنرمندان سخت است. اما آقای فخرالدینی در نهایت صفا و بردباری ما را تحمل کرده و در تمام این سال ها با ما بوده است. سال 77 هم که اولین بار ارکستر ملی معرفی شد این افتخار را باز به من دادند که در خدمتشان باشم و سه شب هم در چهلستون اصفهان برنامه اجرا کردیم. من اگر موفقیتی به دست آوردم بخاطر شانسی بوده که داشته ام و در کنار استاد بوده ام.

همه اساتیدی که من افتخار بودن با آنها را داشتم از فرامرز پایور و عبادی و شهناز، هرچه دارم از این بزرگان دارم و امیدوارم سایه شان بر سرمان باشد.

پس از آن علی دهباشی از عبدالوهاب شهیدی ، خواننده پیشکسوت کشورمان دعوت کرد تا با توجه به کسالتی که دارد چند کلمه‎ای سخن بگوید .

و عبدالوهاب شهیدی گفت: ممنونم برای بزرگداشت یک هنرمند بزرگی چون فرهاد فخرالدینی.خوشحالم که برای موسیقی ارج می گذارید و امیدوارم همیشه این ارج‎گذاری ادامه داشته باشد. پیدا شدن چنین هنرمندانی آسان نیست. اینها هزارساله‎اند. هر هزار سال یک بار چنین هنرمندی در دنیا به وجود می‎آید.

وی در پایان این شعر از بابا طاهر را برای حاضران خواند: مو آن بحرم که در ظرف آمدستم/ چو نقطه بر سر حرف آمدستم/ بهر الفی الف قدی بر آیو/ الف قدم که در الف آمدستم.

عبدالوهاب شهیدی بک دو بیتی از باباطاهر می خواند
عبدالوهاب شهیدی یک دو بیتی از باباطاهر می خواند

سپس نوبت به لوریس چکناواریان رسید و این آهنگساز برجسته از فخرالدینی و موسیقی‎اش چنین یاد کرد:

زمینه‎های موسیقی من و آقای فخرالدینی با یکدیگر متفاوت است. من موسیقی کلاسیک کار می‎کنم و ایشان موسیقی ملی ایران. من چندان با سازهای ایرانی و ردیف‎های موسیقی ایران آشنا نیستم اما آثار آقای فخرالدینی را بسیار دوست دارم و ایشان هم آهنگساز برجسته‎ای است و هم رهبر ارکستری متمایز. برایشان سلامتی و طول عمر آرزومندم و کار بیشتر در عرصه موسیقی.

لوریس چکناورایان از تفاوت موسیقی اش با فخرالدینی سخن می گوید
لوریس چکناورایان از تفاوت موسیقی اش با فخرالدینی سخن می گوید

کامبیز روشن روان از دیگر سخنرانان این مراسم بود که درباره تألیفات متعدد فخرالدینی سخن گفت و به ویژه از کتاب هارمونی یاد کرد و یادآور شد که تا کنون چنین کتابی به زبان فارسی در ایران کار نشده بود و آنچه هم در گذشته تألیف شده بود به این میزان کامل نبوده و این تألیفات موسیقی دانان و آّهنگسازان ما را با نگاه و تحلیلی علمی‎تر به موسیقی رو به رو می‎کند.

کیوان ساکت : تکنوازی تار به افتخار استاد فخرالدینی
کیوان ساکت : تکنوازی تار به افتخار استاد فخرالدینی
کامبیز روشن روان از تألیفات فخرالدینی حرف می زند
کامبیز روشن روان از تألیفات فخرالدینی حرف می زند

سپس محمد سریر به تبیین جایگاه موسیقی ملی ایران در خارج از مرزها توسط فرهاد فخرالدینی پرداخت. از زمانی گفت که در سوئیس بود و همان زمان فرهاد فخرالدینی به سوئیس رفته بود و در آنجا قرار شد که ارکستر سمفونیک سوئیس به اجرای قطعاتی از موسیقی ملی ایران بپردازد و ارکستر موسیقی ملی ایران نیز به سرپرستی فخرالدینی قطعاتی از موسیقی کلاسیک را اجرا کند و در آن موقع سرپرست ارکستر سمفونیک آنجا که هیچ شناختی از موسیقی ایران و نوازندگان ایرانی نداشت به شدت نگران نتیجه کار بود و وقتی اولین تمرین را دید نفس راحتی کشید و گفت خیالم راحت شد و این به دلیل حضور فرهاد فخرالدینی بود.

محمد سریر از ارکستر ملی ایران و رهبری فخرالدینی خکایت می کند
محمد سریر از ارکستر ملی ایران و رهبری فخرالدینی خکایت می کند

در ادامه علی دهباشی از هوشنگ کامکار دعوت می کند تا مختصراً از آشنایی با فرهاد فخرالدینی و ارزش های محتوایی کتاب ایشان بگوید :

من نمی دانستم که امشب به خود استاد فخرالدینی اختصاص دارد و تصور می کردم که تنها هدف معرفی و رونمایی کتاب هارمونی و فرم ایشان است ؛ به همین منظور از یک هفته پیش به شکل خیلی دقیق کتاب ایشان را مطالعه و آنالیز کردم و مطالب زیادی برای امشب آماده کرده بودم . زمانی که من به تازگی دبیرستان را به اتمام رسانده بودم به اتفاق پدرم از کلاس های موسیقی فرهنگ و هنر سنندج به تهران آمدم . در تهران استاد دهلوی و استاد پورتراب نوازندگی من را پسندیدند و فرمودند که به سنندج برنگردم و در هنرستان بمانم . در هنرستان ، در مبحث تئوری و سلفژ شاگرد استاد فخرالدینی بودم ،  مدتی نزد ایشان کار کردم و بعد به سنندج برگشتم و کلاس های موسیقی آنجا را اداره کردم . در مورد ایشان صحبت بسیاراست ، اما من لازم می دانم مختصراً چند نکته راجع به کتاب ایشان بگویم . من یک تعریفی از موسیقی ملی ایران دارم که درست و غلط آن را دوستان هنرمند تصحیح می کنند . در موسیقی ملی ایران از نظر من آهنگساز می تواند از تمام دانش موسیقایی جهان از هارمونی گرفته تا کنترپوان ، ارکستراسیون و مسائل دیگر ، و حتی تکنیک های معاصر استفاده کند ؛ همه اینها به اضافه سازهای موسیقی ایرانی و فولکلور و ترکیب ملودی هایی که در موسیقی سنتی و فولکلور موجودند ؛ آهنگساز آزاد است از هر تکنیکی استفاده کند . البته به نظر من باید در نهایت هویت ملی آهنگساز در کارش مشخص شود ، بطوری که اگر کسی این موسیقی را گوش داد بداند که این موسیقی متعلق به مشرق زمین و حتی متعلق به ایران است که این ابراز هویت از نظر من بر دو نوع است : یکی با ارکستر سمفونیک ، سازهای ایرانی ، گروه های کر و خواننده ها و نوع دوم استفاده محض از سازهای ایرانی ، که در این زمینه استاد دهلوی زحمت های بسیاری کشیده اند . استاد فخرالدینی در نوع اول از موسیقی ملی زحمات بسیار کشیده اند . من به خاطر دارم زمانی که در تهران بودم ایشان در ارکستر صبا رهبری می کردند و من با چه شوق و شوری ویولن می زدم و این کار را از آن زمان ادامه دادم تا امروز که همچنان در همان مسیرم .

هوشنگ کامکار از ویژگی های کتاب فخرالدینی سخن می گوید
هوشنگ کامکار از ویژگی های کتاب فخرالدینی سخن می گوید

در مقدمه کتاب هارمونی ، ایشان نوشته اند که این کتاب برای کسانی که می خواهند هارمونی غربی را یاد بگیرند هم مفید است و من وقتی به دقت کتاب را خواندم متوجه شدم تمام نکاتی که باید در هارمونی غربی باشد ، ایشان در کتابشان آورده اند . بعضاً برخی از آهنگسازانی که نمی توانند موسیقی ایرانی و چند صدایی بنویسند ، بهانه می آورند که فاصله های سل یا کرون در موسیقی ایرانی هست که نمی توان این فاصله ها را نواخت ، در صورتی که ایشان تأکید کردند که این فاصله ها را می توان به جای سازهای برنجی و یا سازهایی که از نظر تکنیکی نمی توانند این فاصله را بنوازند با سازهای ملی و ایرانی اجرا کرد . در موسیقی ایرانی اگر بخواهیم به چندصدایی فکر کنیم بیشتر براساس کنترپوان استوار است ، یعنی ترکیب خطوط ملودی و نه  فواصل عمودی . اجرای فواصل عمودی کمی دشوار تر است ولی از نظر کنترپوان مشکلی نیست . و اگر برخی آهنگساز ها معتقدند که نمی توان این سازها را به کار برد به این دلیل است که اینها در فکر دوره های رمانتیک و کلاسیک در اروپا هستند که هیچ گونه ارتباطات نزدیکی آهنگسازها و یا ارکستر های سمفونیک کشورها با هم نداشتند ؛ امروزه در جهانی زندگی می کنیم که این ارتباطات به سرعت شکل می گیرند و حتی می توان به شکل غیر حضوری آثاری را اجرا کرد ، در نتیجه می توان اثری را با هارمونی موسیقی ایرانی نوشت و اگر به عنوان مثال قسمت هایی از آن را در لندن نمی توانند اجرا کنند از ایران چند نوازنده برای این قسمت ها فرستاده می شود و اثر اجرا می شود . از این منظر کاری که آقای فخر الدینی انجام دادند بسیار با ارزش است . لازم است توضیح دهم که موزیسین های ما همگی می گویند ما در موسیقی ایرانی فاصله ربع پرده داریم ، در صورتی که ما فواصل ربع پرده نداریم بلکه فواصلی داریم که ربع پرده به آن می چسبد ، که آقای فخر الدینی به روشنی این ها را  اسم بردند ؛ بیش بزرگ ، بیش کم بزرگ و نیم بزرگ . و برای من خیلی جالب بود که مثل استاد وزیری این فواصل را اسم گذاری کردند . درضمن باید بگویم که هارمونی توسط یک اثر و  یک آهنگساز بوجود نمی آید ، بلکه باید مجموعه ای از آثار آهنگسازهای مختلف نوشته شود و سپس با همفکری محققان و استفاده از تجارب این آهنگسازان ، یک سری قواعد کلی و منسجم مدون می شود . من امیدوارم که این کتاب پایه ای باشد برای آیندگان که بتوانند هارمونی بسیار جامعی را بوجود بیاورند . کتاب دیگر ایشان که راجع به فرم است ، کتاب بسیار کاملی است ، و حتی برای موسیقی غربی هم می توان از آن بهره برد ، و در آن به انواع فرم های موسیقی غربی و ایرانی پرداخته شده است و  به نظر من مجموعه بسیار جامع و کاملیست .

حسن ناهید از دیگر سخنرانان این نکوداشت بود که یادآور شد سال‎ها افتخار دوستی و همکاری با فرهاد فخرالدینی را در عرصه‎های گوناگون موسیقی را داشته است و برایش طول عمر و سلامتی آرزو کرد.

حسن ناهید از سالها همکاری با فخرالدینی سخن می راند
حسن ناهید از سالها همکاری با فخرالدینی سخن می راند

دکتر محمد موقتیان، از دوستان فرهاد فخرالدینی و برادر وی، فخرالدین فخرالدینی نیز از آشنایی خود و دیدارهایش با وی سخن گفت و با خواندن ابیاتی از مولانا و حافظ به توصیف خصوصیات اخلاقی و منش این استاد موسیقی پرداخت.

دکتر محمد موقتیان : آشنایی با فرهاد فخرالدینی
دگتر محمد موقتیان : آشنایی با فرهاد فخرالدینی

علی اکبر قربانی که در گردآوری کتاب های جدید استاد فخرالدینی نقش داشته آخرین سخنران بود که از ویژگی‎های کتاب جدید فرهاد فخرالدینی سخن گفت:

برای من افتخاریست که امشب فرصت پیدا کردم تا در این محفل صحبت کنم ، درواقع این افتخار به این دلیل نصیب من شد که در تهیه و آماده سازی این کتاب ها با استاد فخرالدینی همکاری بسیار نزدیکی داشتم . برای همکاری با ایشان کسی لازم بود که کمی به آهنگسازی ، موسیقی و همچنین کار نرم افزاری در حیطه موسیقی تسلط داشته باشد .

علی اکبر قربانی از انتشار کتاب فرم و آفرینش موسیقی می گوید
علی اکبر قربانی از انتشار کتاب فرم و آفرینش موسیقی می گوید

در مورد کتاب های استاد اگر فرصتی باشد تنها چند نکته می گویم که نکات بسیار مهمی هستند ، در رابطه با کتاب هارمونی و فرم استاد کامکار توضیحات زیبایی دادند  و من تنها در مورد کتاب تجزیه و تحلیل ردیف به چند مورد خلاصه وار اشاره می کنم ؛ این کتاب از خیلی جهات قابل تأمل است و می تواند کتاب مرجعی برای هنرجویان موسیقی باشد ، مثلاً تعاریف این کتاب بسیار روشن و واضح هستند و مفاهیم پایه ای مثل مقام ، دستگاه ، پایه ، شاهد ، ردیف و … بسیار ساده و به شکل کاملاً علمی توضیح داده شده اند. از لحاظ تاریخی نگاه به سه دوره مختلف موسیقی شده است که بخش آخر آن دوره قاجار است ، که در واقع موسیقی امروز ما از آن دوره باقی مانده است و آن را مرهون دلسوزی های معلم بزرگی مثل میرزا عبدالله هستیم و ردیف موسیقی را از آن زمان داریم . نکته جالب دیگری که در این کتاب هست مقایسه انگشت گذاری سازهای پرده ای امروز و سازهای زمان عبدالقادر مراغه ای  است که در آن زمان با حروف ابجد نامگذاری می شدند و در این کتاب رمز گشایی شده اند و محصول این کار هم همان قطعه معروفی بود که ایشان از دل تاریخ بیرون آوردند و اجرا کردند . مورد دیگر تشکیل مدهای ایرانی در زمان عبدالقادر مراغه ای براساس تترا کدها و پنتا کد هاست که در کتاب به آن اشاره شده است و ایشان به 91 گام و تونالیه رسیده اند . دیگری ارتباط بین دستگاه ها از طریق مدها و گوشه هاست که از همین طریق در کتاب هارمونی رابطه های مدولاسیون ایجاد شده بود . در موسیقی کلاسیک کلاً دو مد ماژور و مینور وجود دارد و ارتباط مدولاسیون این ها کاملاً مشخص است ، ولی در موسیقی ایرانی تعداد و گستردگی مدها بسیار وسیع است که همگی به دقت در این کتاب ها بررسی شدند و در کتاب هارمونی حتی برای مدها و گوشه ها آکوردهای خاصی هم تعریف شده است که خیلی جای کار دارند .

شب فرهاد فخرالدینی
شب فرهاد فخرالدینی

موضوع جالبی که در هنر وجود دارد این است که همیشه شاگردها به شاگردی برخی اساتید افتخار می کنند و این مقوله را من فقط در هنر دیده ام ؛ استاد فخرالدینی از آن دسته اساتیدی هستند که حتی اگر کسی چند جلسه افتخار شاگردی ایشان را داشته باشد حتماً این را در زندگیش به عنوان یک نقطه قوت یاد خواهد کرد ، من کوچکتر از آنم که بخواهم از ایشان تعریف کنم ، ولی شاید بد نباشد که اینجا از خودم تعریف کنم و بگویم که افتخار شاگردی  و همکاری در ارکستر ملی و تهیه کتاب های ایشان را داشته ام .

به پیام آوران هنر درود می فرستد
به پیام آوران هنر درود می فرستد

و سرانجام کتاب فرم و آفرینش موسیقی تألیف فرهاد فخرالدینی توسط وی و استاد شجریان رونمایی شد .

در فواصل این نکوداشت کیوان ساکت به افتخار فرهاد فخرالدینی با تار تکنوازی داشت و عاقبت گروه موسیقی راز و نیاز به سرپرستی سالار عقیلی و حریر شریعت زاده ( پیانو)، داود منادی ( ویلون سل) ، علیرضا رویایی ( ویلون)، وهاب تربتی ( تنبک) و روزبه زرعی ( سازهای کوبه‎ای) به اجرای موسیقی پرداختند.

رونمایی از کتاب فرم و آفرینش موسیقی
رونمایی از کتاب فرم و آفرینش موسیقی

و پایان بخش این مراسم اجرای قطعه زرد ملیجک ساخته استاد ابوالحسن صبا توسط آزاده شمس ( ویلون) و کوروش بزرگ پور ( تنبک) بود.

 

 

و سرانجام نوبت به فرهاد فخرالدینی رسید تا با دوستداران خود و دوستداران موسیقی سخن بگوید. این آهنگساز برجسته از مجله بخارا و علی دهباشی و بقیه برگزارکنندگان از برگزاری چنین شب باشکوهی برای او سپاسگزاری کرد. فخرالدینی گفت که ما همه خاطرات فراوانی با خود داریم. خاطرات تلخ و شیرین . اما من اینجا می خواهم از خاطرات شیرین خودم بگویم . همه وقت من به کار گردن می گذشت اما من از این کار لذت می بردم. و از این همه کار خاطرات خوشی دارم و امشب نیز یکی از شیرین ترین خاطرات من خواهد بود وقتی این همه استاد موسیقی ایران را در اینجا و در کنار خودم می بینم.

فرهاد فخرالدینی از خاطرات شیرین خود سخن می گوید
فرهاد فخرالدینی از خاطرات شیرین خود سخن می گوید