اسطوره صبا منتشر شد
سرانجام پس از سالها کتاب «اسطورة صبا» که سیری است در زندگی و آثار استاد جاودانة موسیقی ایرانی بکوشش علی دهباشی توسط انتشارات سخن در 688 صفحه منتشر شد و روز یکشنبه در کانون زبان فارسی رونمایی می‌شود. علی دهباشی در مقدمة کتاب می‌نویسد:
«زنده‌یاد ابوالحسن صبا (1282 ـ 1336) عاشق بود و به گونة دیگری غیر از شیوه‌ای که ما هستیم زندگی می‌کرد. در این مکان و زمان قدم نمی‌زد. سالهاست که در دنیای موسیقی ما شخصیتی همچون او ظهور نکرده است. استاد صبا اولاً در موسیقی ایرانی مجتهدی تمام‌عیار بودند. عدة این آدمها در تاریخ موسیقی یکصد سال اخیر به تعداد انگشتان یک دست هم نمی‌رسد: آقای حسینقلی، میرزا عبدالله، درویش‌خان، و تا حدی آقایان محجوبی و خالقی هم این کمال را داشتند. وقتی می‌گوییم مجتهد تمام‌عیار به این معناست که به قدری تسلط داشتند و به قدری ادراک عمیق و وسیع داشتند از موسیقی که در ترکیب دستگاه‌ها و آوازها دست ببرند. به عبارت دیگر استنباط کنند مسائل موسیقی را و اسیر دست دگمهای ردیف و دستگاه نبودند.
جنبة دیگر کار استاد صبا دوران مدرسة موسیقی ایشان بود. به خلاف تصور بسیاری، هنر اصلی صبا نوازندگی ویلن و یا سه‌تار بود که صاحبان فن معتقدند ویلن صبا از سال 1310 به بعد که مدرسه‌اش را تأسیس کرد دیگر پیشرفتی نکرد. چون وقت برای تمرین نداشت و آنهایی که نوازنده‌اند می‌دانند که اگر یک روز تمرین نکنید، دو هفته عقب می‌افتید. البته ایشان نوازندة فوق‌العاده ماهری بودند و صاحب سبک. و واقعاً صدای ساز ایشان سحرآمیز بود. ولی کار ایشان در مدرسه چیز دیگری بود. ایشان نسلی را پرورید که نگاهی دیگر به موسیقی ایرانی داشت. امکانات بی‌پایانی را در موسیقی به ما نشان دادند. اگر به صدها ترانه‌ای که شاگردان صبا ساخته‌اند توجه کنید، عمق زحمات استاد صبا را می‌شود درک کرد.
جنبة دیگر کار استاد صبا، مطالعات و پژوهش گستردة ایشان در زمینة موسیقی ایرانی بود. نزدیک به دو دهه مطالعات منسجم ایشان دربارة موسیقی ایران به ویژه موسیقی محلی دستاوردهای ارزشمندی برای تاریخ موسیقی ایران داشت که در اینجا به یک قسمت کوتاه از یادداشتهای ایشان با هم نظری می‌افکنیم:
«موسیقی ایرانی، موسیقی محلی است یعنی مخصوص این آب و خاک است و در جای دیگر دنیا این قسم موسیقی معمول نیست. این موسیقی تا سی سال قبل که هنوز تمدن اروپائی در شؤون ما رخنه نکرده بود برای حوائج و ضرورت ما کافی بود، یعنی قدما و مطلعین و علمای ما نغمه‌ها و گوشه‌های موسیقی ما را از کلیة ولایات، قصبات و دهات از خواندن افراد جمع‌آوری کرده و مجموعه‌هایی به نام دستگاه تنظیم کرده و مورد استفاده قرار می‌داده‌اند…»
از جمله دیگر فعالیتهای استاد صبا همکاری وی با انجمن موسیقی ملی ایران است که در چند کلاس این انجمن تدریس می‌کردند و یکی از تجربیات خود را که واقعاً در نوآوری بی‌نظیر است در همان انجمن به اجرا درآورد و آن قطعة دیلمان بود که استاد سالها پیش از آن به دنبال مطالعاتش در گیلان به نت درآورده بود که استاد جواد معروفی آن را برای ارکستر تنظیم کرده و با آواز بنان در بهمن‌ماه 1324 اجرا شد.
آنچه را که باید دربارة زندگی و آثار استاد صبا بدانیم در مقالات این کتاب از قلم شاگردان ایشان که هم‌اکنون از اساتید موسیقی ایران هستند خواهید خواند و نکته‌ای نمانده است که مورد بحث قرار نگیرد و حجم یادنامة استاد در ابتدا نزدیک به هزار صفحه بود. نظر به امکانات محدود و فرصت کم برای انتشار در آستانة سالگرد درگذشت استاد، بخشی از مقالات کنار گذاشته شد.»
با هم مروری می‌کنیم به فهرست مقالات کتاب «اسطورة صبا»:
سالشمار زندگی صبا/ مهناز عبداللهی
خاندان صبا در تاریخ
خاندان صبا/ دکتر محمدجعفر محجوب
ابوالحسن صبا که بود/ روح‌الله خالقی
خانه و خانوادة صبا/ ابراهیم امیر مکری
اولین آشنایی من با صبا/ منتخب‌الملوک صبا
عاشق همیشه تنهاست/ گفت‌وگو با همسر استاد ابوالحسن صبا
زندگانی هنری صبا
ابوالحسن صبا/ شاهپور بهروزی
صبا که بود و چه کرد/ محمد مستشاری
شخصیت استاد صبا/ فریدون رهنما
خطوط مشخص و کلی از زندگی صبا/ دکتر منوچهر جهانبگلو
صبا/ مهدی ستایشگر
همراه با استاد ابوالحسن صبا/ دکتر گلشن ابراهیمی
بینا در علم نظر/ جلال ذوالفنون
رب‌النوع موسیقی/ ناصر خدایار
صبا نوآور و جستجوگر/ گفت‌وگو با استاد رحمت‌الله بدیعی
سرگشتة دانایی/ عباس خسروی
صبا مجموعة هنر بود! گفت‌وگو با ایران خالقی/ فرهاد فلکی
صبا متواضع و بی‌تکلیف بود/ گفت‌وگو با علی صبا
اولین بار در 25 سالگی/ مجید رئوفی
اسطورة صبا/ کیوان ساکت
شیشه می در شب یلدا شکست/ نسرین مقدم
هنر و موسیقی صبا
صبا و آثار او/ حسینعلی ملاح
مردی یگانه در تاریخ موسیقی ایران/ ایران درودی
اصالت هنری صبا/ حسین دهلوی
بحثی دربارة مقام «ملودی» ایران و صبا/ مهدی برکشلی
ردیف صبا و…/ محمدرضا درویشی
موسیقی ایرانی و ابوالحسن صبا/ علی تجویدی
تأثیری وزیری در صبا/ روح‌الله خالقی
با صبا چه کردیم؟ بعد از صبا چه خواهیم کرد؟/ سید علیرضا میرعلی‌نقی
نگاهی به زندگی، شیوة کار و آثار استاد ابوالحسن صبا/ دکتر ساسان سپنتا
اشاره‌ای به خصوصیات هنری صبا/ حسین ناصحی
مردی یگانه در موسیقی/ عطاءالله خرم
یادی از استادم صبا/ همایون خرم
مکتب صبا کلاس نبود بلکه مکتب عاشقی بود/ همایون خرم
اگر صبا نبود، موسیقی نبود! گفت‌وگو با فرامرز پایور/ جواد لشگری
اصالت صبا در تدریس/ فرامرز پایور
روش تدریس استاد صبا/ مهدی مفتاح
مردی که به تنهایی یک ارکستر بود/ ا. ح. سعیدی
صبا و موسیقی ایران/ دکتر محمود خوشنام
تجسم یگانگی در سخن و عمل/ بهمن بوستان
صبا، از دیدگاه تحقیق/ پرویز هنرجویی
دو زاویة قابل بررسی/ مهدی ستایشگر
صبا و ادامه‌دهندگان!/ منوچهر جهانبگلو
صبا چهره‌ای اصیل در تاریخ موسیقی ایران/ پرویز منصوری
نکته‌هایی از ویلن صبا/ علی تجویدی
سه‌تار صبا/ دکتر تقی تفضلی
صبا به روایت سه‌تارش/ فرشاد توکلی
صبا و سنتور/ حسین صبا
تحلیل تأثیر ابوالحسن صبا بر مکتب سنتور ایران/ مسیح افقه
تصنیف‌های صبا/ مجید درخشانی
تصنیف‌های نیما و کار با صبا/ گفت‌وگو با جواد بدیع‌زاده
استاد صبا و سرود قیام سی تیر/ سیروس طاهباز
زرده ملیجک و ابوالحسن صبا/ محمدرسول دریاگشت
صبا و آهنگهای محلی/ لطف‌الله مبشری
آواز دشتی/ بهمن هیربد
ترانه‌ةای کودکان به روایت خاندان صبا/ رضا مهدوی
سرگذشت ارکستر صبا/ حسین دهلوی
دردِ هنرمند/ علینقلی وزیری
یاد صبا در خاطراتی از او
خاطراتی از پدرم صبا/ ژاله صبا
صبا از دریچة خاطرات/ اسماعیل نواب صفا
یاد دوست/ تقی تفضلی
خاطرة یک دیدار/ هرمز فرهت
شبی با صبا/ فرخ تمیمی
یادی از صبا/ محمدرضا لطفی
پنج خاطره و خاطرات دیگر!/ یوسف مستقیم
مرید و مراد و خاطراتی دیگر/ محمود ذوالفنون
شهریار و صبا/ تقی تفضلی
آشنایی من با صبا/ خاطره‌ای از استاد شهریار
یادداشتهایی دربارة صبا
در رثای صبا
گفت سنا/ جلال همایی
صبا می‌میرد/ شهریار
در مرگ صبا/ رهی معیری
نوری ز خدا آمد و هم سوی خدا رفت/ محمود مستشاری
مقالات صبا
یادداشتهایی از صبا/ فریدون رهنما
هنر یا زندگی/ ابوالحسن صبا
ارزیابی شتابزده/ ابوالحسن صبا
نظر من دربارة اجرای رنگهای ایرانی/ ابوالحسن صبا
خانة صبا
خانة صبا
موزة خانة صبا/ ناصر افتخاری
مروری بر آثار ضبط شده از استاد ابوالحسن صبا/ محمدرضا شرایلی
سرانجام زندگی صبا
آخرین ساعات عمر صبا چگونه سپری شد/ دکتر تقی تفضلی
کتابشناسی صبا
آثار منتشرشده از استاد ابوالحسن صبا
تصاویر
رونمایی این کتاب یکشنبه 23 شهریور 1393 ، ساعت 5 عصر در محل کانون زبان فارسی به نشانی : خیابان ولیعصر، سه راه زغفرانیه، خیابان عارف نسب، شماره 12 برگزار خواهد شد.