دو تبریک برای دکتر شایگان/ علی دهباشی
امروز چهارم بهمن ماه، سالروز تولد فیلسوف و متفکر نامدار جهان ایرانی، دکتر داریوش شایگان است.
تبریک دوم برای جایزۀ اول آکادمی فرانسه است که ماه گذشته در محل آکادمی فرانسه با حضور اعضای دائمی این آکادمی به ایشان اهداء شد و این افتخاری است برای نام ایران و فرهنگ ایران که دکتر شایگان نخستین ایرانی است که این جایزه به او تعلق میگیرد.
قریب نیم قرن از چاپ اولین اثر دکتر شایگان: « ادیان و مکتبهای فلسفی هند» در دانشگاه تهران میگذرد. کتابی که دکتر شایگان برای تألیف آن چندین سال از عمر خود را صرف آموختن زبان سانسکریت نمود. علیرغم گذشت پنج دهه از تألیف این کتاب، همچنان یگانه منبع معتبر در حوزۀ هندشناسی محسوب میشود و در سالهای بعد نیز در دانشگاه سوربن از رسالۀ دکتری خود با عنوان « آیین هند و عرفان اسلامی» دفاع کرد که این رساله به صورت کتاب به فرانسه چندین مرتب چاپ شد و به فارسی نیز منتشر شده است.
زمینههای کاری دکتر شایگان گسترده است اما زمینۀ اصلی آثارش در حوزۀ تفکر و اندیشه در جهان ایرانی و اسلامی و در سطحی گستردهتر آسیایی است.
آثار دکتر شایگان از هندشناسی آغاز میشود و در کتاب « بتهای ذهنی و خاطرۀ ازلی» ادامه مییابد و به « تفکر معنوی در اسلام ایرانی» میرسد.عشق وافر شایگان به ادبیات به ویژه ادبیات فارسی، انگیزهای برای سفر او با هدف کشف دنیای نظم و نثر است. همچنین تسلط او به ادبیات جهان شایان توجه است. به عقیدۀ خودش تأثیر راینر ماریا ریلکه بر او بسیار قطعی و راهگشا بوده است: « ریلکه به من هنر نگریستن را آموخت.» و در پایان میگوید « من با اشعار ریلکه متأملترین لحظات زندگیام را زیستهام.»
همچنین به تفسیر « مجمعالبحرین» و نقد آرای داراشکوه مینشیند. خودش میگوید:« من انسانی بین فرهنگی بودهام و بین فرهنگها زندگی میکنم و میاندیشم.» و در دو دهۀ اخیر که غالباً به فرانسه نوشته است از: « افسونزدگی جدید» و « چندگانگی فرهنگی» و « هویت چهل تکه» و « وضعیت ما در جهان مدرن » سخن گفته است که این کتابها به سرعت به انگلیسی، عربی، اسپانیایی و ترکی ترجمه شده است.
در کتار این مباحث فلسفی آنچه دکتر شایگان از تجربه سیر و سلوک خود از نوجوانی تا امروز و در معرفی و یادبود استادان و همکاران خود نوشته است بسیار خواندنی و دانستنی است. خاطرات ایشان از: هانری کوربن، بدیعالزمان فروزانفر، آیتا… رفیع قزوینی، علامه طباطبائی، سید جلالالدین آشتیانی، عبدالحسین زرینکوب، بهرام فرهوشی، سهراب سپهری و …
چهرۀ مهربان و فروتنی ذاتی دکتر شایگان با حضور دلنشین و دانش گستردهاش خاطرۀ مشترک همۀ کسانی است که سعادت دیدار و همنشینی با او را داشتهاند.