شب عباس میرزا
پنجم شهریورماه امسال دویست‌وسی سال از زادروز عباس میرزا نایب السلطنه اصلاحگر قاجار می‌گذرد. به همین مناسبت شبی از شبهای بخارا به او اختصاص یافته است.
فتحعلیشاه قاجار پس از تاجگذاری در تهران، فرزندش عباس میرزا را به عنوان ولیعهد و نایب السلطنه انتخاب و به حکومت آذربایجان منصوب کرد. شاهزادۀ جوان پس از استقرار در آذربایجان با دو بحران و مسئله عمده دست به گریبان بود. اول جنگ‌های ایران و روس که به رغم برخی پیروزیهای اولیه ایرانیان، سرانجام به قراردادهای ترکمان‌چای و گلستان ختم شد. دوم انجام مجموعه اقدامات اصلاحی برای تغییر وضعیت ایران به سوی پیشرفت و توسعه. عباس میرزا اما در میانۀ این بحرانهای متعدد و در مواجهه با دست آوردهای علمی تمدن غرب برای اولین بار این پرسش را مطرح کرد؛ «علت ترقی روزافزون آنها و ضعف مداوم ما چیست؟ برای بیدار کردن ایرانیان از خواب غفلت چه باید کرد؟»
او با کمک وزیران کاردانِ خاندانِ فراهانی، میرزا عیسی قائم مقام و فرزندش میرزا ابوالقاسم و برخی دیگر از همراهان قلیلش تلاش کرد تا با اجرای مجموعه‌ای از اقدامات اصلاحی در حوزه‌های «نظامی: اصلاح سیستم سربازگیری، آموزش و تجهیز قشون به سلاح جدید»، «علمی: اعزام دانشجو به خارج برای آموختن علوم و فنون جدید»، «فرهنگی: ترجمه کتاب، چاپ روزنامه»، «اقتصادی: تأسیس کارگاه و کارخانه و جذب سرمایه‌گذاران خارجی»، «اجتماعی: اصلاح شیوه‌های مالیاتی و روند دادخواهی قضایی» کشور را از شرایط پیشاتوسعه به دوران جدید رهنمون سازد. اما مخالفت‌های رقیبان و مدعیان درباری، رقابت شدید ابردولتهای خارجی و سرانجام مقاومت‌های اجتماعی – فرهنگی باعث شد او نتواند به همه اهداف خود برسد. به رغم همه مصائب ذکر شده و ناکامی عباس میرزا در پیشبرد اصلاحات، او پیشگام طرح پرسش از موقعیت ایرانیان در جهان امروز محسوب می شود. بررسی شرایط سیاسی و اجتماعی آن عصر و ارزیابی اقدامات نایب السلطنه برای شناخت و فهمِ چگونگی اولین مواجهۀ ما با دنیای جدید از ضروریات درک تاریخ معاصر است.
در شب عباس میرزا فریدون مجلسی، قباد منصوربخت، داریوش رحمانیان، فرامرز علیخانی و علی دهباشی با ارایه نظرات خود گوشه‌ای از مسایل پیچیدۀ این دورۀ مهم تاریخ ایران و اولین اقدامات پیشگامان تجددگرایی را بررسی می‌کنند. شب عباس میرزا در ساعت 5 بعدازظهر سه‌شنبه، پنجم شهریور در خانه گفتمان شهر، میدان فلسطین، طالقانی غربی، ضلع جنوبی، پلاک 514 برگزار می‌شود. ورود برای همگان آزاد است