در شب دایره العمارف تشیع عنوان شد: نقش احمد صدر حاج سید جوادی و فهیمه محبی در تالیف دایره العمارف تشیع پریسا احدیان

عصر روز یکشنبه بیست و پنجم مرداد ماه سال یک هزار و سیصد و نود و چهار بنیاد موقوفات افشار با همکاری بنیاد ملت، مؤسسۀ انتشارات حکمت و مجلۀ بخارا در دویست و سیزدهمین نشست خود، میزبان «شب دایره المعارف تشیّع» بود.

جلسه را علی دهباشی با خیرمقدم به استادان و سخنرانان و حاضران شروع کرد و پس از آن متنی را که برگرفته از مقاله خانم مریم کیانی‌فرید با عنوان دایره‌المعارفهای شیعه برای انتشار در کتاب «دانشنامه و دانشنامه‌نگاری: تاریخچه، روشها و نمونه‌ها» که بنیاد دایره‌المعارف اسلامی در دست انتشار دارد، در معرفی دایره العمارف تشیع قرائت کرد:

« طرح تدوین دایرهالمعارف تشیع با انگیزه شناساندن مذهب تشیع در اواخر ۱۳۶۰ش و اوایل ۱۳۶۱ش تهیه و نخستین جلد آن در ۱۳۶۶ش منتشر شد. این دایره‌المعارف ابتدا با سرمایه مالی مرحوم ابوالفضل تولیت پس از تأسیس بنیاد اسلامی طاهر و با نظارت علمی مهدی محقق و همکاری کامران فانی و بهاءالدین خرمشاهی آغاز به‌کار کرد، اما پس از چندی (از ۱۳۶۲ش) که از مهدی محقق برای طرح‌ریزی دانشنامه جهان اسلام دعوت شد، سیداحمد صدر حاج‌سید جوادی سرپرستی آن را برعهده گرفت و همچنان با همکاری کامران فانی و بهاءالدین خرمشاهی کار تدوین دایرهالمعارف تشیع را پی گرفت. پس از چاپ دو جلد از این مجموعه در پی بروز مشکلات مالی، انتشار مجلدات بعدی به‌تعویق افتاد تا آنکه فهیمه محبی انجدانی که مدیر بنیاد خیریه شط بود، مدیریت مالی و اجرایی دایرهالمعارف تشیع را به مدت دو دهه یعنی تا پیش از وفاتش در ۱۳۸۸ و تا زمان انتشار جلد سیزده دایرهالمعارف برعهده گرفت. از آن پس انتشارات حکمت امتیاز انتشار دایره‌المعارف تشیع را خریداری کرد و جلد چهارده آن را که با مقالۀ «کربلا» آغاز و به مقالۀ «لیله المبیت» ختم می‌شود، در ۱۳۹۰ش منتشر کرد.

علی دهباشی – عکس از ژاله ستار

این دایرهالمعارف که دربردارنده حدود بیست هزار مقاله تألیفی است، به‌ ترتیب الفبای فارسی (آ مقدم بر الف و واو مقدم بر هاء) تنظیم شده‌است. دامنه مطالب دایرهالمعارف تشیع چنان‌که در طرح تدوین آن آمده شامل این امور است: شرح مفاهیم کلیدی و اعلام قرآن کریم، مفاهیم کلیدی نهج‌البلاغه و صحیفه سجادیه، شرح احوال معصومین (ع) و شیعیان آنها، صحابه، تابعین، امامزادگان، رجال، خاندانهای شیعی، آثار و کتابهای تألیفی شیعی، اصطلاحات علوم حدیث، فقه، اصول فقه و کلامِ شیعه و گاه تطبیق آنها با سایر مذاهب، معرفی فرقه‌های شیعی، اصطلاحات منطقی، فلسفی و عرفانی، حوادث مهم تاریخ اسلام و شیعه، بناهای مهم تاریخی، معرفی اماکن جغرافیایی، و نیز توصیف نهادهای اجتماعی که براساس قوانین دینی بنیان‌گذاری شده‌است.

تاکنون چهارده جلد از این مجموعه (تا پیش از آغاز حرف میم) به‌چاپ رسیده‌است و دست‌اندرکاران آن درصدد هستند حروف باقیمانده را در یک جلد به‌پایان رسانند. بیش از صد مؤلف و پژوهشگر در تدوین دایرهالمعارف تشیع مشارکت داشته‌اند و از میان آنان افرادی چون پرویز اذکایی، حسن انوشه، شهرام پازوکی، سیدمهدی حائری قزوینی، عبدالحسین شهیدی صالحی، سیدمحمد حسینی، ابوالقاسم رفیعی مهرآبادی، حسین قریشان‌لو، اصغر دادبه، محمدصادق نصیری و پرویز ورجاوند و نیز درگذشتگانی چون مرتضی اسعدی، محمدحسین روحانی، عباس زریاب‌خوئی، حسین کریمان و محمدحسین مشایخ فریدنی را می‌توان مؤلفان اصلی مجموعه قلمداد کرد.

چنان‌که در طرح تدوین دایرهالمعارف تشیع قید شده هیئت تحریریه، مؤلفان خود را ملزم به رعایت قواعدی کلی در تدوین آن نموده‌اند. ازجمله پیراسته‌بودن مقاله از عقیده شخصی مؤلف، مستندبودن مقاله به منابع شیعی و درصورت لزوم استناد به منابع اهل سنّت، اتخاذ رویکرد توصیفی ـ تاریخی در تدوین مقالات و در مواقع لزوم اخذ رویکرد تحلیلی ـ انتقادی، رعایت حجم پیشنهادی در تألیف مقالات، رعایت قواعد رسم‌الخط و قواعد کتابشناسیِ دایرهالمعارف.

بخشهایی از این مجموعه را نشر شهیدسعید محبی به‌صورت کتاب منتشر کرده‌است. ازجمله ‌این کتابها عبارت است از: تشیع (سیری در فرهنگ و تاریخ تشیع) چاپ‌شده در ۱۳۷۳ش؛ راه راستان (زندگانی چهارده معصوم علیهم‌السلام) چاپ‌شده در ۱۳۷۶؛ حیات سعید (دانشنامه علوی) چاپ‌شده در ۱۳۷۹.»