دکتر شهریار عدل ، امروز ۳۱ خرداد ۱۳۹۴ ( ۲۱ ژوئن ۲۰۱۵) در پاریس درگذشت. یاد او را گرامی می داریم و نگاهی می کنیم به سخنرانی این دوستدار صادق و همیشگی ایران در شب مونتابونه :
نود و سومین نشست از شب‌های بخارا به عکاس ایتالیایی، لوئیجی مونتابونه، اختصاص داشت. این مراسم به مناسبت انتشار آلبوم عکس‌های مونتابونه با عنوان ایران عصر قاجار از دید مونتابونه عکاس ایتالیایی، بعدازظهر چهارشنبه دهم اسفندماه ۱۳۹۰ با همکاری بخش فرهنگی سفارت ایتالیا در مدرسه پیتر دلاواله در تهران برگزار شد.
موضوع سخنرانی دکتر شهریار عدل، باستان‌شناس و متخصص تاریخ قاجاریه، رونق صنایع جدید در ایران قرن نوزدهم، چگونگی ورود اولین دوربین‌های عکاسی به ایران و اشتیاق دربار به فن عکاسی بود. آنچه در ادامه خواهید خواند یادداشت ایشان بر کتاب است.
با دکتر شهریار عدل در شب مونتابونه
یادداشت دکتر عدل برای کتاب «ایران در عصر قاجار»
عکاسی به صورت داگرئوتیپی در سال ۱۸۳۹ میلادی همزمان با سلطنت محمدشاه قاجار در پاریس عرضه شد. خبر این اختراع حدود چند ماه بعد به ایران رسید و شاه و رجال کشور مشتاق این هنر شدند. به درخواست محمدشاه، دولت‌های روس و انگلیس اسباب عکس داگرئوتیپی را به ایران فرستادند.
دستگاه روس‌ها، که هدیه امپراتور بود، زودتر رسید. نیکلای پاولوف دیپلمات جوان روس، که به این منظور تعلیم عکاسی دیده بود، این اسباب را به تهران آورد و در تاریخی که در ادامه قید می‌شود نخستین عکس ثبت شده در تاریخ ایران را در حضو محمدشاه برداشت.
کمی بعد سه دستگاه داگرئوتیپ در تهران وجود داشت در حالی که در اغلب کشورهای جهان هنوز عکاسی متداول نشده بود. توجه به عکاسی ناشی از قابلیت این رساله برای ثبت تصاویر واقعی بود؛ وظیفه‌ای که تا قبل از آن در انحصار نقاشی بود.
عکاسی در ایران بخت بلندی داشت و در دوران ناصری توانست در میان بهترین‌ها در جهان جلوه کند. هم اکنون آلبومخانه کاخ گلستان، که یادگار دوران قاجار است، شاید در یکدست بودن و قدمت در دنیا یک رقیب بیش‌تر نداشته باشد که مجموعه پادشاهی بریتانیاست.
برای نگارنده این سؤال مطرح بود که چگونه بین معرفی عکاسی به صورت داگرئوتیپی در سال ۱۸۳۹م/ ۱۲۵۴ق/ ۱۲۱۸خ در پاریس و نخستین عکسبرداری در ایران، در اواسط دسامبر ۱۸۴۲/ اواسط ذیقعده ۱۲۵۸/ پایان آذر (قوس) ۱۲۲۱، توسط نیکلای پاولوف کم‌تر از سه سال گذشته است، حال آن که نیم قرن بعد، طبق اسنادی که تا این اواخر به دست آمده است، فاصله بین معرفی سینما در سال ۱۸۹۵م/ ۱۲۷۴خ در پاریس و آشنایی و فیلمبرداری در یک چهارچوب ایرانی آن هم در اروپا به پنج سال می‌رسد؟
جواب این سؤال را در ضعف دستگاه مظفری و کشور در مقایسه با گذشته، ملایمت فطری شخص مظفرالدین شاه، ناآگاهی و بی‌توجهی مردم و عدم احساس مسئولیت از سوی ایشان می‌توان یافت. همچنین می‌توان پذیرفت که اگر ناصرالدین شاه در ۱۳۱۳ق/ ۱۸۹۶م/ ۱۲۷۴خ به قتل نرسیده بود، فیلم سینما و دوربین فیلمبرداری در همان سال‌ها به طهران می‌رسید و شاید رشد سریع‌تری از همان ابتدا پیدا می‌کرد ولی چنین نشد.
و اما در موارد لؤییجی مونتابونه باید گفت که وی چهارمین عکاس اهل کشور ایتالیا است که در ایران دوره ناصری عکس انداخته است. قبل از وی به ترتیب فوکه تی و لؤییجی پشه افسران ایتالیایی که در مدرسه دارالفنون به تدریس پرداختند و سپس آنتونیو جیانوزی در کشور ایران عکاسی کرده بودند.
این کتاب به بررسی برخی از آثار لؤییجی مونتابونه می‌پردازد.
دکتر شهریار عدل در شب مونتابونه
دکتر شهریار عدل در شب مونتابونه
-
- از راست خسرو رضوی، علی دهباشی ـ شهریار عدل و عطا آیتی ـ کنفرانس ایرانشناسان اروپا( 1379 )
-
- پاریس ـ اردیبهشت 1379 ( آوریل 2000) از راست : شهریار عدل، احسان نراقی، سروش حبیبی و علی دهباشی
2 Comments
ندا
روانشان شاد.
با رفتن ایراندوستانی مثل ایشون خدا می داند عاقبت این آب و خاک چه شود!!
آقای دهباشی پایدار باشید ما به امثال شما که شمارشان انگشت شمار هستند، دلگرمیم.
مهیار
درود. زندگی پربار ایشان موید این است که سنگینی و متانت و پرباری قصه‌ای است و جنجال و هیاهو قصه‌ای دیگر. شیوه زندگی که به نظر روز به روز نادرتر می‌شود؛ و نشان می‌دهد که “ایران‌دوستی” مثل خیلی چیزهای دیگر در این روزگار خلاف عادت مالوف نیاز به ولوله در بلندگو ندارد. جدیت می‌خواهد و همت والا. روانشان شاد. درسی باشند برای دیگران.