عقاب/ پرویز ناتل خانلری
| گشت غمناک دل و جان عقاب | چون ازو دور شد ایّام شباب |
| دید کِش دور به انجام رسید | آفتابش به لب بام رسید |
| باید از هستی دل برگیرد | ره سوی کشور دیگر گیرد |
| خواست تا چارة ناچار کند | دارویی جوید و در کار کند |
| صبح‌گاهی ز پی چارة کار | گشت بر بادِ سبک‌سیر سوار |
| گله کاهنگ چرا داشت به دشت | ناگه از وحشت پر ولوله گشت |
| وان شبان، بیم‌زده، دل‌نگران | شد پیِ برة نوزاد دوان |
| کبک در دامن خاری آویخت | مار پیچید و به سوراخ گریخت |
| آهو اِستاد و نگه کرد و رمید | دشت را خطّ غباری بکشید |
| لیک صیاد سر دیگر داشت | صید را فارغ و آزاد گذاشت |
| چارة مرگ نه کاری است حقیر | زنده را دل نشود از جان سیر |
| صید هر روزه به چنگ آمد زود | مگر آن روز که صیاد نبود |
| آشیان داشت در آن دامن دشت | زاغکی زشت و بداندام و پلشت |
| سنگ‌ها از کف طفلان خورده | جان ز صد گونه بلا دربرده |
| سال‌ها زیسته افزون ز شمار | شکم آکنده ز گند و مردار |
| بر سر شاخ ورا دید عقاب | زآسمان سوی زمین شد به شتاب |
| گفت «کای دیده ز ما بس بیداد | با تو امروز مرا کار افتاد |
| مشکلی دارم اگر بگشایی | بکنم هرچه تو می‌فرمایی» |
| گفت «ما بندة درگاه توایم | تا که هستیم هواخواه توایم |
| بنده آماده بوَد، فرمان چیست؟ | جان به راهِ تو سپارم، جان چیست؟ |
| دل چو در خدمت تو شاد کنم | ننگم آید که ز جان یاد کنم» |
| این همه گفت ولی با دل خویش | گفتگویی دگر آورد به پیش |
| کاین ستمکار قوی‌پنجه کنون | از نیازست چنین زار و زبون |
| لیک ناگه چو غضبناک شود | زو حسابِ من و جان پاک شود |
| دوستی را چو نباشد بنیاد | حَزم را باید از دست نداد |
| در دل خویش چو این رای گزید | پر زد و دورترک جای گزید |
| زار و افسرده چنین گفت عقاب | که مرا عمر حبابی‌ست بر آب |
| راست است این که مرا تیزپرست | لیک پرواز زمان تیزترست |
| من گذشتم به شتاب از در و دشت | به شتاب ایام از من بگذشت |
| گرچه از عمر دلِ سیری نیست | مرگ می‌آید و تدبیری نیست |
| من و این شهپر و این شوکت و جاه | عمرم از چیست بدین حد کوتاه؟ |
| تو بدین قامت و بالِ ناساز | به چه فن یافته‌ای عمر دراز؟ |
| پدرم از پدر خویش شنید | که یکی زاغ سیه‌روی پلید |
| با دو صد حیله به هنگامِ شکار | صدره از چنگش کرده‌ست فرار |
| پدرم نیز به تو دست نیافت | تا به منزلگه جاوید شتافت |
| لیک هنگامِ دمِ بازپسین | چون تو بر شاخ شدی جایگزین |
| از سر حسرت با من فرمود | «کاین همان زاغ پلیدست که بود» |
| عمر من نیز به یغما رفته است | یک گل از صد گل تو نشکفته است |
| چیست سرمایة این عمر دراز؟ | رازی اینجاست، تو بگشا این راز |
| زاغ گفت ار تو درین تدبیری | عهد کن تا سخنم بپذیری |
| عمرتان گر که پذیرد کم و کاست | دگری را چه گنه؟ کاین ز شماست |
| زآسمان هیچ نیایید فرود | آخر از این همه پرواز چه سود؟ |
| پدر من که پس از سیصد و اند | کانِ اندرز بُد و دانش و پند |
| بارها گفت که بر چرخ اثیر | بادها راست فراوان تأثیر |
| بادها کز زبر خاک وزند | تن و جان را نرسانند گزند |
| هرچه از خاک شوی بالاتر | باد را بیش گزند است و ضرر |
| تا بدانجا که بر اوجِ افلاک | آیتِ مرگ بود، پیک هلاک |
| ما از آن سال بسی یافته‌ایم | کز بلندی، رخ برتافته‌ایم |
| زاغ را میل کند دل به نشیب | عمر بسیارش از آن گشته نصیب |
| دیگر این خاصیت مُردارست | عمر مردارخوران بسیارست |
| گند و مردار بهین درمانست | چارة رنجِ تو زان آسانست |
| خیز و زین بیش ره چرخ مپوی | طعمة خویش بر افلاک مجوی |
| ناودان جایگهی سخت نکوست | به از آن کنج حیاط و لبِ جوست |
| من که بس نکتة نیکو دانم | راهِ هر برزن و هر کو دانم |
| خانه‌ای در پس باغی دارم | وندر آن گوشه سراغی دارم |
| خوان گستردة الوانی هست | خوردنی‌های فراوانی هست |
| آنچه زان زاغ چنین داد سراغ | گندزاری بود اندر پس باغ |
| بویِ بد رفته از آن تا رهِ دور | معدن پشه، مقامِ زنبور |
| نفرتش گشته بلای دل و جان | سوزش و کوری دو دیده از آن |
| آن دو همراه رسیدند از راه | زاغ بر سفرة خود کرد نگاه |
| گفت خوانی که چنین الوانست | لایق حضرت این مهمانست |
| می‌کنم شکر که درویش نیم | خجل از ماحضرِ خویش نیم |
| گفت و بنشست و بخورد از آن گند | تا بیاموزد از او مهمان پند |
| عمر در اوجِ فلک برده به سر | دم زده در نفسِ بادِ سحر |
| ابر را دیده به زیر پرِ خویش | حَیَوان را همه فرمانبرِ خویش |
| بارها آمده شادان ز سفر | به رهش بسته فلک طاقِ ظفر |
| سینة کبک و تذرو و تیهو | تازه و گرم شده طعمة او |
| اینک افتاده بر این لاشه و گند | باید از زاغ بیاموزد پند! |
| بوی گندش دل و جان تافته بود | حال بیماری دق یافته بود |
| دلش از نفرت و بیزاری ریش | گیج شد، بست دمی دیدة خویش |
| یادش آمد که بر آن اوجِ سپهر | هست پیروزی و زیبایی و مهر |
| فرّ و آزادی و فتح و ظفرست | نَفَسِ خرّمِ باد سحرست |
| دیده بگشود و به هر سو نگریست | دید گِردش اثری زین‌ها نیست |
| آنچه بود از همه سو خواری بود | وحشت و نفرت و بیزاری بود |
| بال بر هم زد و برجست از جا | گفت «کای یار ببخشای مرا |
| سال‌ها باش و بدین عیش بناز | تو و مردار تو و عمرِ دراز |
| من نیم در خورِ این مهمانی | گند و مردار تو را ارزانی |
| گر بر اوج فلکم باید مُرد | عمر در گند به سر نتوان برد» |
| شهپرِ شاهِ هوا اوج گرفت | زاغ را دیده بر او مانده شگفت |
| سوی بالا شد و بالاتر شد | راست با مهر فلک همسر شد |
| لحظه‌ای چند بر این لوح کبود | نقطه‌ای بود و سپس هیچ نبود |
