معرفی نشریه مطالعات ایرانی/ یاسمین ثقفی
شمارة دوّم از مجلد 43 نشریة انگلیسی‌زبان مطالعات ایرانی Iranian studies در ماه آوریل 20۱0 منتشر شده است. این نشریه وابسته به انجمن بین‌المللی مطالعات ایرانی است و سردبیری آن را آقای دکتر محمدعلی همایون کاتوزیان بر عهده دارند. در این شماره، مطابق روال معمول، پنج مقاله به‌چاپ رسیده. بخش بررسی و نقد کتاب نیز شامل سه مقاله است که به ترتیب دربارة کتاب‌هایی با موضوعات: آثار سینمایی محسن مخملباف، تاریخ ادبیات کودک در ایران، و تئاتر سنتی ایرانی است.
گزیده‌ای از چکیدة مقالات را به ترتیبی که در مجله آمده، می‌خوانید.
برخورداران و محرومان: مطالعه‌ای تاریخی دربارة معلولیت در ایران مدرن
فیروزه کاشانی ثابت
موضوع مقاله تجزیه و تحلیل تاریخی پدیدۀ معلولیت در ایران است. ابتدا به نحوة کاربرد و مفاهیم متعدد واژة معلول درون متن‌های مختلف اشاره می‌شود. سپس دربارة محیط‌های اجتماعی‌ای بحث می‌شود که در آن افراد عادی، متخصصان علم پزشکی، و سیاست‌گذاران دربارة معلولیت صحبت می‌کنند و با معلولین مواجه می‌شوند. از زمان ایجاد شدن سازمان‌های دولتی که به نیازهای معلولین رسیدگی می‌کنند، معمولاً متخصصانِ حوزة سلامت بین معلولیت جسمی و ذهنی تفاوت قائل می‌شوند، که هر کدام به نوبة خود پرسش‌ها و مسائل اخلاقی و حقوقی خاصی را بوجود می‌آورد و در نهایت تعیین‌کنندة منزلت اجتماعی افراد معلول در جامعة نوین ایران است. تلاش نویسنده آن است که از سیاست‌های مربوط به امور معلولین در جامعة امروز ایران تصویری به دست دهد، جامعه‌ای که به دلیل درگیر بودن در جنگ ــ ایران و عراق (۱980- ۱988) ــ تعداد افراد معلول در آن، به نحو چشمگیری، افزایش داشته است. با اینکه تمرکز مطالب بر زندگی معلولین جامعة ایران است، برای مقایسه، به نمونه‌هایی در سایر جوامع مسلمان نیز اشاره شده است.
رسالة صراط مستقیم: رساله‌ای به زبان فارسی، پس از دوران مغول
شفیق ن. ویرانی
به نظر می‌رسد قدمت «رسالة صراط مستقیم»، که نام نویسندة آن معلوم نیست، به اواخر قرن چهاردهم یا اوایل قرن پانزدهم میلادی برسد و احتمالاً کهن‌ترین متنی است که پس از دوران مغول، به دست اسماعیلیان و به نثر فارسی نگاشته شده. در این مقاله، «رسالة صراط مستقیم» معرفی، بررسی، تصحیح و ترجمه شده است. به‌نظر نویسندة مقاله، رساله متن تفصیلی و زبان فصیحی دارد و از اسماعیلیه مضامین فلسفی متعددی را می‌توان در آن یافت، همچنین بارها به سیر و سلوک معنوی خواجه نصیرالدین طوسی اشاره شده است.
مشارکت زنان ایرانی در محیط دانشگاهی
فرهاد خسروخاور و محمد امین قانعی راد
میزان حضور زنان در فضاهای آموزش عالی، طی چهار دهة گذشته، به عنوان دانشجویان یا اعضای هیأت علمی، از آن جهت اهمیت دارد که علی‌رغم موانع متعددی که در جامعة ایران برای تحصیلات عالی دختران وجود دارد، جمعیت دانشجویان دختر در دانشگاه‌ها به بیش از پنجاه درصد تعداد کل دانشجویان افزایش یافته است. دیگر اینکه این افزایش بیشتر در مقطع کارشناسی (لیسانس) دیده می‌شود، تا در سطوح عالی‌تر کارشناسی ارشد (فوق لیسانس)، دکترا و فوق دکترا. زنان، در سطوح عالی دانشگاهی، همچنان نسبت به مردان در اقليّت قرار دارند. آنچه در این مقاله مورد مطالعه قرار گرفته بررسی عواملی است که باعث تفاوت میزان حضور زنان در سطوح مختلف دانشگاهی شده است.
کلیمیان در دوران پیش از مشروطه: بررسی نمونه شهر شیراز در سال ۱905 م
دانیل تسادیک
شرایط اجتماعی زندگی کلیمیان و بسیاری از اقلیت‌های مذهبی در دوران انقلاب مشروطه (۱906-۱9۱۱ م) به شکل قابل توجهی پیشرفت کرد. این تغییر، هر چند محدود، به طرز تفکر عمومی جامعه نیز بستگی داشت. این مقاله با ذکر نمونه‌ای دربارة شهر شیراز، در نوامبر سال ۱905 م، به بررسی این موضوع می‌پردازد.
مطالعات ایرانی، طیّ قرن بیستم در بریتانیا
منصور بنکداریان
این مقاله حاصل یک تحقیق پهنانگر است و هدف از آن معرفی رشته‌های مطالعات ایرانی و حوزه‌های مربوط به آن (شامل زبان‌ها، ادبیات، و هنر)، طی قرن بیستم، در بریتانیا است. همچنین به طور خلاصه به اولین بورس‌های تحصیلی مطالعات ایرانی، مهاجرت گستردة ایرانیان به انگلستان و ایرلند، و از سوی دیگر افزایش اطلاعات پژوهشی دربارة بریتانیا در ایران، طی دوران معاصر، می‌پردازد. اختصاص دادن امکانات و بورسیه‌های مطالعاتی به دانشجویان و پژوهشگران غیر انگلیسی و غیر ایرلندی در بریتانیا با هدف تولید، ترویج، و کاربرد دانش در سطح فراملّی بوده و حوزه‌های مطالعاتی همچون (تاریخ، جغرافیا، باستان‌شناسی، فرهنگ‌ها، قوم‌نگاری، انسان‌شناسی، هنر، معماری، مطالعات ایرانی، زبان فارسی، ادبیات، شعر و غیره) را دربرگرفته است. در نهایت آنچه مورد توجه خاص قرار گرفته کمک‌هایی است که از سوی افراد و انجمن‌های گوناکون در بریتانیا به پژوهش دربارة شبه‌قارة هند و ایران اختصاص یافته است.
بخارا 75، فروردین ـ تیر 1389