یادی از علامه طباطبائی/ علی دهباشی
(به بهانه 24 آبان سالروز درگذشت علامه سيد محمد حسين طباطبايى)
سيد محمد حسين فرزند محمد در روز 29 ذىالحجه 1321 ه’. ق (24 اسفند 1282 ه’ش) در شهر تبريز چشم به جهان گشود.
نسبت علامه طباطبايى به يكى از اجداد علامه يعنى ابراهيم طباطبا فرزند اسماعيل ديباج و ميرزا علىاصغر شيخ الاسلام تبريزى قاضى برمىگردد. طباطبا در زبان نبطى به معنى سيدالسادات مىباشد.
علامه طباطبايى در خانوادهاى پرورش يافت كه از قديمالايام به فضل و علم مشهور بودند.
نويسنده كتاب روش علامه طباطبايى در تفسير الميزان در اين زمينه آورده است: سلسله اجداد چهاردهگانه علامه طباطبايى همگى از علماى معروف و مشهور تبريز بودند.
سيد محمد حسين طباطبايى بعد از گذراندن دوران طفوليت تحت روش علمى خاص و نظام تعليماتى معينى قرار گرفت كه به نظام «حوزه» معروف است. به عبارت ديگر علامه بزرگوار تحصيل خود را در سطح علوم ابتدايى و مقدماتى در زادگاهش و نزد افراد فاضل خانواده و بزرگان خانوادهاش آغاز كرد.
وى پس از اتمام اولين مرحله علمى تحصيل خود در سال 1343 ه’ ق، به عتبات عاليات و شهر نجف اشرف مهاجرت كرد و حدود ده سال در آن سامان رحل اقامت گزيد و علوم مختلف اسلامى را كه لازم و ضرورى يك طالب علوم دينى بود، فراگرفت.
بعد از اين تاريخ مرحوم طباطبايى در سال 1353 ه’ ق به موطن خود در ايران بازگشت، اما به علت آغاز جنگ دوم جهانى از تبريز به قم مهاجرت كرد و در آنجا با پشتكار و استعداد ذاتى خويش مدارج علمى بالايى را كسب كرد و در اين شهر مقدس بود كه ستاره علمى اين علامه بزرگوار به ويژه در رشتههاى تفسير و فلسفه درخشيدن گرفت.
تدريس فلسفه در قم سبب شد كه تعداد زيادى از طلاب علوم دينى از درياى دانش وى بهرهمند شوند.
مقام رفيع علمى علامه و شناخته شدن وى به عنوان يكى از اركان مهم حوزه علميه و تعدد جلسات تفسير و فلسفه و فقه و اصول باعث شد تا عده زيادى از فضلا و طلاب در جلسات او شركت كنند.
استاد شهيد مرتضى مطهرى (ره) يكى از بارزترين شاگردان علامه طباطبايى و خود نيز ستارهاى در آسمان علم و ديانت حوزههاى علوم دينى و دانشگاههاى كشور بود.
شهيد دكتر بهشتى و دكتر مفتح نيز از ديگر شاگردان اين عالم جليلالقدر بودند.
مراودات علمى ايشان نهتنها با علماى داخل كشور بلكه با دانشمندان خارجى نيز زبانزد بود. به ويژه ارتباط علمى علامه با پروفسور «هانرى كربن» از ويژگى خاصى برخوردار بود.
اينگونه ارتباطات در پاييز هر سال با حضور جمعى از علما در دانشگاه تهران و حوزه علميه ادامه مىيافت.
به همين سبب بسيارى از نويسندگان علوم دينى از نقش مهم وى در احياى علوم عقلى مانند فلسفه و علوم كلامى، تأثير فكرى اخلاقى بر مردمى كه در مجالس درس و يا مجالس عمومى با وى رابطه داشتند، تربيت نسلى از علما در زمينههاى مختلف علوم اسلامى و تأليف كتب وزين حوزهاى و دانشگاهى، ياد كردهاند.
قلم و آثار علامه همواره وقف خدمت به عقيده و انديشه اسلامى بود. اصول فلسفه در پنج جلد و زبان فارسى همراه با پاورقىهاى گرانبهاى شهيد مطهرى و تفسير الميزان در بيست جلد، از مهمترين آثار وى به شمار مىرود.
زن در اسلام، شيعه در اسلام، مصاحبههايى با شرقشناس غربى هانرى كربن، وحى يا شعور مرموز و رسالهاى در نظامهاى حقوقى از جمله آثار فارسى ايشان مىباشد.
نهاية الحكمه در فلسفه، رسالهاى در تركيب، رسالهاى در انسان قبل از دنيا، در دنيا و بعد از دنيا و بدايةالحكمه در فلسفه از جمله آثار عربى اين فيلسوف گرانقدر مىباشد.
سرانجام علامه سيد حسين طباطبايى در 24 آبان ماه سال 1360 جان به جانآفرين تسليم كرد.